* Δυσλεξία * Ένας χρήσιμος οδηγός για γονείς

από την ψυχολόγο MSc, MA, του Κέντρου Ημέρας Παιδιών και Εφήβων, Παπαελευθερίου Ευγενία

 

1 ) ΟΡΙΣΜΟΣ: Η Δυσλεξία είναι μία ειδική μαθησιακή δυσκολία, που έχει νευρολογική προέλευση. Αυτό σημαίνει ότι είναι μία εγγενής διαταραχή, για την εκδήλωση της οποίας ευθύνονται συγκεκριμένα γονίδια που ρυθμίζουν τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος «διαβάζει» τα σύμβολα του γραπτού λόγου. Η δυσλεξία δεν επηρεάζει το προφορικό μέρος της ομιλίας. Σχετίζεται αποκλειστικά με την πρόσκτηση της αναγνωστικής ικανότητας και της επεξεργασίας του γραπτού λόγου και διακρίνεται από χαρακτηριστικού τύπου δυσκολίες ως προς την ευχέρεια διάκρισης των λέξεων, την αποκωδικοποίηση των φθόγγων και την αφομοίωση και εφαρμογή των κανόνων ορθογραφίας.

Οι δυσκολίες αυτές εντοπίζονται στο αρχικό φωνολογικό κομμάτι της γλώσσας και συνήθως είναι μη-αναμενόμενες λαμβάνοντας υπόψιν την συνολική γνωστική ανάπτυξη του παιδιού και τις παρεχόμενες εκπαιδευτικές μεθόδους και μορφωτικά ερεθίσματα.

 

Πηγή: International Dyslexia Association, adapted November 12, 2002.

 

2) ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ Η ΔΙΑΓΝΩΣΗ: Μία επίσημη, έγκαιρη ψυχοδιαγνωστική εκτίμηση πρέπει να περιλαμβάνει α) αξιολόγηση γνωστικών & μαθησιακών ικανοτήτων και β) ειδική αξιολόγηση βασικών γλωσσικών δεξιοτήτων, όπως είναι η φωνολογική ενημερότητα, η ταχύτητα ανάγνωσης και η δυνατότητα γλωσσικής έκφρασης.

 

3) ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΔΥΣΛΕΞΙΑΣ : Στο προνήπιο & Νηπιαγωγείο ο εκπαιδευτικός μπορεί να διακρίνει τα εξής: σημαντική δυσκολία εκμάθησης της αλφαβήτου, των ημερών της εβδομάδας, των γραμμάτων και των ήχων τους, δυσκολία προσανατολισμού και ακολουθίας σύντομων οδηγιών, σύγχυση με την αναγνώριση γραμμάτων. Σε μεγαλύτερες ηλικίες, παρατηρείται σημαντική δυσκολία εκμάθησης ανάγνωσης & γραφής, που δεν συνάδει με το αναμενόμενο επίπεδο βάσει της συνολικής λεκτικής ευχέρειας και αντίληψης.

 

4) ΜΥΘΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΥΣΛΕΞΙΑ :

 

• Άνθρωποι με δυσλεξία δεν μπορούν να διαβάσουν: ΛΑΘΟΣ

Τα παιδιά με διάγνωση δυσλεξίας μπορούν να μάθουν να διαβάζουν. Δυσκολεύονται, όμως στην εκμάθηση πολύ περισσότερο από τον γενικό πληθυσμό και η ικανότητά τους για επεξεργασία του γραπτού κειμένου εξαρτάται από τον βαθμό σοβαρότητας της διαταραχής. Τα παιδιά με δυσλεξία χρειάζονται απαραιτήτως ειδική ψυχοπαιδαγωγική παρέμβαση, ώστε να βοηθηθούν και να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις του σχολικού προγράμματος μαθημάτων.

• Η Δυσλεξία είναι μία σπάνια διαταραχή: ΛΑΘΟΣ

Συμπτώματα δυσλεξίας, όπως αργό & ανακριβές διάβασμα, δυσκολία στην ορθογραφία & το γράψιμο, «μπέρδεμα» γραμμάτων και λέξεων,  μπορούμε να βρούμε σε ποσοστό 10-15% του γενικού πληθυσμού. Ωστόσο, για το λόγο ότι δεν πληρούνται πάντα όλα τα διαγνωστικά κριτήρια, πολλοί μαθητές παραμένουν στις γενικές σχολικές τάξεις χωρίς να λαμβάνουν την καθοδήγηση που χρειάζονται.

• Η Δυσλεξία διαγιγνώσκεται μόνο από την Γ’ Δημοτικού και μετά : ΛΑΘΟΣ

 Παρόλο που η πιο σίγουρη και ακριβής διάγνωση γίνεται μετά το τέλος της Β’ Δημοτικού, έμπειροι και ευαισθητοποιημένοι εκπαιδευτικοί μπορούν να εντοπίσουν τα παιδιά με δυσλεκτικού τύπου δυσκολίες από το Νηπιαγωγείο.

• Η Δυσλεξία ξεπερνιέται με την ηλικία : ΛΑΘΟΣ

 Αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες παρανοήσεις. Η Δυσλεξία δεν επηρεάζεται από την φυσική ανάπτυξη & ωρίμανση του ατόμου, καθώς είναι μία διαταραχή με σαφές νευρολογικό υπόβαθρο, που καθιστά ελλειμματική την ικανότητα του ατόμου για επεξεργασία του γραπτού λόγου. Τα παιδιά με δυσλεξία, αν δεν λάβουν την απαραίτητη μαθησιακή υποστήριξη, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αναπτύξουν και δευτερογενείς δυσκολίες, που θα σχετίζονται με αυξημένο στρες και χαμηλή αυτοεκτίμηση.

• Η αναγνωστική ικανότητα σχετίζεται με το συνολικό επίπεδο νοητικής ικανότητας: ΛΑΘΟΣ

 Η Δυσλεξία δεν σημαίνει χαμηλό Νοητικό Δυναμικό. Για την ακρίβεια συμβαίνει το αντίθετο > Για την ακριβή επίσημη διάγνωση της δυσλεξίας, πρέπει να υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά ανάμεσα στην σχολική επίδοση του παιδιού και τον δείκτη νοημοσύνης του( IQ ).  Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις παιδιών με εξαιρετικά υψηλό δείκτη νοημοσύνης- ακόμα και στα πλαίσια της χαρισματικότητας-  και σοβαρές δυσκολίες στο σχολείο λόγω της ύπαρηξης δυσλεξίας. Αναφέρουμε ενδεικτικά μερικούς διάσημους δυσλεκτικούς, που κάθε άλλο παρά χαζούς θα μπορούσε κανείς να τους χαρακτηρίσει >> Άλμπερτ Αϊνστάιν, Λεονάρντο Ντα Βίντσι, Γουόλτ Ντίσνεϊ, Πάμπλο Πικάσο, Τομ Κρουζ, κ.α.

• Η Δυσλεξία αποτελεί ιατρική διάγνωση: ΛΑΘΟΣ

Παρά το εγγενές, νευρολογικό της υπόβαθρο, η δυσλεξία δεν θεωρείται ιατρικό πρόβλημα και οι γιατροί δεν είναι εκπαιδευμένοι στην χορήγηση των κατάλληλων ψυχομετρικών εργαλείων. Η διάγνωση πραγματοποιείται μόνο μετά από την χορήγηση ειδικών τεστ, από έχοντες την εκπαίδευση ψυχολόγους.

• Όποιο παιδί δυσκολεύεται την ανάγνωση, έχει δυσλεξία: ΛΑΘΟΣ

Η δυσκολία στην εκμάθηση της ανάγνωσης ταλαιπωρεί πολλά παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. Η δυσλεξία είναι μία ειδική μαθησιακή διαταραχή, όπου το παιδί αντιμετωπίζει επιπλέον δυσκολίες στον συλλαβισμό, το γράψιμο, την φωνολογική ενημερότητα ( δηλ. την ικανότητα διάκρισης των φθόγγων ) και την αναγνωστική ευχέρεια.

 

5)  ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ-ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΚΑΙ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ  ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ.

 

• « Αλμπουμάκι-αλφάβητο» : Βρείτε και κόψτε από διάφορα περιοδικά ( ή εκτυπώστε τα από το ίντερνετ > google pictures) εικόνες από διάφορα αντικείμενα που ξεκινούν από όλα τα γράμματα της αλφαβήτου. Στην συνέχεια μαζί με το παιδί μπορείτε να φτιάξετε ένα υπέροχο κολλάζ-άλμπουμ, ώστε σε κάθε σελίδα του να υπάρχουν εικόνες αντικειμένων από το κάθε γράμμα.

 

• «Γράμματα & Ήχοι» : Φτιάξτε μικρά καρτελάκια από χαρτόνι σε διάφορα χρώματα και γράψτε στο κάθε ένα από ένα γράμμα της αλφαβήτου ( Κεφαλαίο & μικρό). Βάζετε τα καρτελάκια ανακατεμένα μπροστά στο παιδί, λέτε μία λέξη και ζητάτε από το παιδί να διαλέξει την κάρτα που αντιστοιχεί στον κάθε ήχο.

 

• « Ανακατεμένες προτάσεις» : Σε λωρίδες από χαρτόνι, γράψτε σύντομες φρασούλες των 3-4-5 λέξεων και στην συνέχεια κόψτε μεμονωμένα την κάθε λέξη. Δώστε στο παιδί τα χαρτονάκια με τις λέξεις ανακατεμένες, πείτε του την φράση (π.χ. το μήλο είναι φρούτο) και ζητήστε του να βάλει τις λέξεις στην σειρά.

 

• « Πύργος Λέξεων» : Χρησιμοποιείται ξύλινους ή πλαστικούς κύβους ( ή το παιχνίδι jenga, εναλλακτικά). Σκοπός είναι η ακουστική ( ή και οπτική) αναγνώριση του αριθμού των λέξεων μιας πρότασης. Λέτε στο παιδί μία φράση, του ζητάτε να σας πει πόσες λέξεις άκουσε και στην συνέχεια να επιλέξει τον αντίστοιχο αριθμό από τουβλάκια, χτίζοντας λίγο-λίγο έναν πύργο. Παιχνίδι & Διασκέδαση μαζί!!

 

• « Nτετέκτιβ λέξεων & αντικειμένων» : Σκοπός του παιχνιδιού είναι το παιδί να βρει το αντικείμενο που «ψάχνει» ο γονιός. Π.χ. Λέμε στο παιδί ότι ψάχνουμε κάτι το οποίο ξεκινάει με το γράμμα γ ( γου),  τελείωνει σε α και έχει 4 γράμματα ( > Γόμα, γάτα, γάλα) . Δίνουμε και extra hint για να βοηθήσουμε, αν δεν το βρίσκει.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 Wolf, M., Gottwald, S, and Orkin, M. (2009). Serious Word Play, In Perpectives on Language & Literacy, Fall 2009, pp 21-24.

Wolf, M., Barzillai, M.,et all ( 2009 ) The Rave-O Intervention. Ιn Mind, Brain & Education, Vol.3(2), pp. 84-93.

www.dyslexia-goneis.gr

www.dyslexia.gr

www.dyslexiaintervention.org

www.kidshealth.org

Photo by: https://www.audioeye.com/post/dyslexia/

Το Κέντρο Ημέρας Παιδιών & Εφήβων υλοποιείται στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0 με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU.