Άρθρα και Έρευνες
Από την Ψυχολόγο του «Θάλπος Καλαμάτας», Εύη Τσικρικού
Το 1962 καθιερώθηκε, από το Διεθνές Ινστιτούτο Θεάτρου, η Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου, με την έναρξη της σεζόν του «Θεάτρου των Εθνών» στο Παρίσι και με το πρώτο μήνυμα να γράφεται από τον Ζαν Κοκτώ, και γιορτάζεται σε όλο τον κόσμο στις 27 Μαρτίου. Αυτή η μέρα είναι μια γιορτή για όσους μπορούν να δουν την αξία και τη σημασία του θεάτρου ως τέχνη, και ενεργεί ως αφύπνιση για κυβερνήσεις, πολιτικούς και θεσμούς που δεν έχουν ακόμη αναγνωρίσει την αξία του στους ανθρώπους και δεν έχουν ακόμη αντιληφθεί τις δυνατότητες του για οικονομική ανάπτυξη.
Το θέατρο αποτελεί μια συλλογική μορφή υψηλής τέχνης, που χρησιμοποιεί πραγματικούς ερμηνευτές, για να παρουσιάσει την εμπειρία ενός πραγματικού ή φανταστικού γεγονότος μπροστά σε ένα ζωντανό ακροατήριο, με σκοπό την τέρψη και την επιμόρφωση των θεατών. Δημιουργήθηκε για πρώτη φορά στην Αρχαία Αθήνα, σαν μια εξέλιξη του διθυράμβου.
Οι καλλιτέχνες επικοινωνούν την εμπειρία αυτή στο κοινό μέσω συνδυασμών χειρονομίας, ομιλίας, τραγουδιού, μουσικής και χορού. Το θέατρο μπορεί να έχει διάφορες μορφές, όπως είναι ο μονόλογος, η όπερα, το μπαλέτο, η παντομίμα κ.ά.. Στοιχεία της τέχνης, όπως τα ζωγραφισμένα τοπία, τα σκηνικά και ο φωτισμός, χρησιμοποιούνται για να ενισχύσουν τη φυσικότητα, την παρουσία και την αμεσότητα της εμπειρίας αυτής.
Η επίδραση ενός καλού θεατρικού έργου μπορεί να είναι έντονη, βαθιά, ακόμα και διαχρονική. Μπορεί να περάσουν χρόνια και ακόμα να θυμόμαστε το ρίγος, την ένταση ή/και την «κάθαρσις» (ψυχική, συμβολική λύτρωση) που νιώσαμε. Και αυτό δεν είναι ένα τυχαίο αποτέλεσμα, αλλά ο ουσιαστικός σκοπός του θεάτρου, ο λόγος της ύπαρξης του, πέραν της τέρψης του κοινού. Ο αρχικός σκοπός του από την πρωτοεμφάνιση του στην Αρχαία Ελλάδα με την τραγωδία και την κωμωδία, ήταν και είναι η ψυχική ανάταση του θεατή.
Μία πιο ψυχοθεραπευτική άποψη, πλησιάζοντας την κυριολεκτική έννοια του όρου «κάθαρση», θεωρεί ότι το δραματικό στοιχείο σε ένα έργο επενεργεί ψυχοθεραπευτικά, αφού καθαρίζει σαν φάρμακο τα πάθη, που αποτελούν για την ψυχή ότι περίπου και οι βλαβεροί χυμοί για το σώμα. Συνεπώς το τραγικό θέαμα ξαλαφρώνει την ψυχή των θεατών, γιατί με την επενέργειά του τα συναισθήματα της λύπης και του φόβου αποβάλλουν οτιδήποτε επιβλαβές και καταθλιπτικό περιέχουν, και μετουσιώνονται σε διαθέσεις ήρεμες, ανώδυνες – δημιουργώντας ένα αίσθημα ανακούφισης και ευφορίας.
Έχει παρατηρηθεί επίσης, ότι βοηθάει στη βελτίωση της συναισθηματικής νοημοσύνης, καθώς η αφήγηση των παραστάσεων μπορεί να φέρει στο προσκήνιο τα πιο δραματικά αλλά και δυσάρεστα ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι. Θέματα όπως η αγάπη και η φιλία, ο εκφοβισμός, η βία και η εμπειρία του θανάτου ενός αγαπημένου προσώπου, μπορούν να εμφανιστούν σε θεατρικές παραστάσεις, οι οποίες παρουσιάζουν όλα τα εμπλεκόμενα συναισθήματα και συχνά και τις συνέπειες αυτών.
Άλλωστε και το ψυχόδραμα (είδος ομαδικής ψυχοθεραπείας), βασίζεται στις αρχές του θεάτρου. Όπου οι συμμετέχοντες, με στόχο της διερεύνηση του ψυχισμού τους, αναπαριστούν θεατρικά, τωρινά, παρελθοντικά, ακόμη και μελλοντικά γεγονότα από τις ζωές τους, αντί να μιλούν απλώς γι’ αυτά. Αυτό που δραματοποιείται από τους συμμετέχοντες, δεν είναι μόνο η βιωμένη εμπειρία τους αλλά και οι ψυχολογικές εκφάνσεις που τη συνοδεύουν, όπως σκέψεις και συναισθήματα ή τρόποι αντιμετώπισης ενός προβλήματος.
Κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα θεατρικών έργων –παγκόσμιας εμβέλειας και διαχρονικότητας– που άγγιξαν και συνεχίζουν να αγγίζουν γνωστές και άγνωστες πτυχές της οντότητας μας, είναι η Αντιγόνη του Σοφοκλή, που με το ακραίο τέλος της μας υποδεικνύει ότι πάντα έχουμε την δυνατότητα επιλογής και τα έργα του Σαίξπηρ Άμλετ & Ρωμαίος και Ιουλιέτα· ο οποίος, γνωρίζοντας τη «βαθιά ψυχολογία» της ανθρωπότητας (Tung, 2007) και όντας μοναδικός στις ιδέες του όσον αφορά τον ανθρώπινο νου και ψυχισμό (Heaton, 2011), δημιούργησε πολλούς χαρακτήρες με εμφανείς ψυχικές διαταραχές.
Διόλου τυχαίο δεν είναι και το γεγονός ότι κάποιες παραστάσεις συνεχίζουν να παίζονται αδιαλείπτως, όπως πχ η Ποντικοπαγίδα της Αγκάθα Κρίστι από το 1952 και το Φάντασμα της Όπερας από το 1986 έως και σήμερα.
Κάθε χρόνο λοιπόν, ένας άνθρωπος του θεάτρου αναλαμβάνει να γράψει το μήνυμα του εορτασμού, το οποίο είθισται να διαβάζεται στα θέατρα πριν από την παράσταση της 27ης Μαρτίου. Το φετινό μήνυμα (2019) ανήκει στον διακεκριμένο Κουβανό σκηνοθέτη, θεατρικό συγγραφέα, θεατροπαιδαγωγό και καθηγητή, Carlos Celdrán.
Πηγές:
•https://www.belfasttelegraph.co.uk/entertainment/theatre-arts/why-theatre-could-make-your-kids-happier-healthier-people-36591317.html
•https://www.world-theatre-day.org/
•M. Carlson, “Psychic Polyphony”, Journal of Dramatic Theory and Criticism, Fall 1986
•https://www.sciencedaily.com/releases/2014/10/141016165953.htm
•https://sites.google.com/site/arxaiag/tragodies
•https://www.clickatlife.gr/theatro/story/144616
•Jay P. Greene, Collin Hitt, Anne Kraybill and Cari A. Bogulski. Learning from Live Theater. Education Next, Winter 2011
•https://www.psychografimata.com/o-sexpir-ke-i-apotiposi-tis-psichikis-diatarachis-sto-ergo-tou/
PHOTO CREDIT: Rob Laughter
