Ψυχικές Διαταραχές
από την ψυχολόγο του “Θάλπος Καλαμάτας” Εύη Τσικρικού
Οι όροι φόβος και φοβία χρησιμοποιούνται συχνά ως ταυτόσημες έννοιες αλλά υπάρχει διακριτή διαφορά αναμεσά τους. Ο φόβος είναι φυσιολογικό, αναπόφευκτο και αναγκαίο μέρος της ανθρώπινης σύνθεσης. Η Αμερικανική Ένωση Ψυχολόγων ορίζει το φόβο ως μια λογική αντίδραση σε ένα δυνητικά επικίνδυνο γεγονός ή αντικείμενο. Από την άλλη πλευρά, οι φοβίες θεωρούνται παράλογοι φόβοι που προκαλούνται είτε από συγκεκριμένα είτε από γενικά γεγονότα ή στοιχεία. Σε αυτή την περίπτωση, η σοβαρότητα του φόβου υπερτερεί κατά πολύ της απειλής που ενέχει.
Ο φόβος είναι μία πολύ χρήσιμη συναισθηματική ανταπόκριση για την επιβίωση του ανθρώπου. Ένα άτομο θα αντιδράσει με φόβο σε μια πραγματική ή σε μια αντιληπτή απειλή. Είναι προγραμματισμένο στο νευρικό σύστημα του ανθρώπου από την γέννηση του να ενεργοποιείται το ένστικτο επιβίωσης που χρειάζεται για να προστατευθεί από τον εκάστοτε κίνδυνο. Παραδείγματος χάριν στο αντίκρισμα ενός δηλητηριώδη φιδιού ο φόβος είναι αυτός που θα τον κινητοποιήσει να απομακρυνθεί άμεσα. Τα συναισθήματα φόβου, ανησυχίας ή άγχους που προκαλούνται είναι μεν ενοχλητικά αλλά συνήθως περνούν όταν η αιτία του άγχους απομακρυνθεί.
Το συναίσθημα του φόβου μπορεί όμως να γίνει ανθυγιεινό όταν κάνει το άτομο περισσότερο επιφυλακτικό από όσο χρειάζεται για να είναι ασφαλής και όταν το εμποδίζει να κάνει πράγματα που διαφορετικά θα απολάμβανε. Όταν δηλαδή μετατρέπεται σε φοβία.
Η φοβία, από την άλλη, είναι μια αντίδραση σε κάτι που δεν αποτελεί απειλή. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι φοβίες μερικές φορές ονομάζονται παράλογοι φόβοι. Η αντίδραση αυτή είναι τόσο έντονη που μπορεί να επηρεάσει την ικανότητά του ατόμου να λειτουργεί ή να εκτελεί καθημερινές εργασίες. Ακόμα και η απλή σκέψη για το αντικείμενο που φοβάται μπορεί να του προκαλέσει συμπτώματα άγχους.
Οι φοβίες είναι ένας τύπος αγχώδους διαταραχής που διαφέρει σαφώς από τον κανονικό φόβο και ορίζονται, σύμφωνα με το DSM-5, ως φόβος ή άγχος που είναι επίμονος (ακόμα και όταν το φοβικό αντικείμενο δεν είναι εκεί), υπερβολικός και δυσανάλογος με το πραγματικό κίνδυνο που θέτει το αντικείμενο της φοβίας. Όταν κάποιος έχει φοβία, ξοδεύει ένα υπερβολικό χρονικό διάστημα ή κάνει μία άσκοπα μεγάλη προσπάθεια για να αποφύγει αυτό που φοβάται. Οι όροι “υπερβολικό” και “άσκοπα” χρησιμοποιούνται για να τονίσουν τη διαφορά μεταξύ του επιπέδου φόβου και της προληπτικής δράσης που λαμβάνει το φοβικό άτομο σε σχέση με την πραγματική πιθανότητα να πάθει κάτι κακό. Μία σοβαρή φοβία μπορεί να δυσκολεύει το άτομο στην προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική του ζωή.
Παραδείγματος χάριν κάποιος που έχει φοβία με τα σκυλιά, στην γνώση και μόνο ότι βρίσκεται στον ίδιο χώρο με σκυλί, θα αρχίσει να αγχώνεται, να ανησυχεί, να ιδρώνει, να τρέμει κλπ, με πιο πιθανή έκβαση να αποχωρήσει. Ή στην περίπτωση της αγοραφοβίας, στην σκέψη και μόνο ότι θα βρεθεί σε χώρο με κόσμο μπορεί να εκδηλώσει ακόμα και συμπτώματα κρίσης πανικού από το άγχος του.
Σύμφωνα με το DSM-5, υπάρχουν τρεις τύποι φοβίας:
• Ειδικές φοβίες
• Κοινωνική φοβία (γνωστή ως διαταραχή κοινωνικού άγχους)
• Αγοραφοβία
Οι φοβίες είναι εξαιρετικά εξατομικευμένες στα συμπτώματα και τη σοβαρότητα τους και για αυτό τον λόγο δεν πρέπει να γίνεται αυτό-διάγνωση. Εάν κάποιος πιστεύει ότι μπορεί να έχει κάποια φοβία, είναι πολύ σημαντικό να επισκεφθεί άμεσα έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας ώστε να του παρασχεθεί μια ακριβής διάγνωση και ένα θεραπευτικό πλάνο κατάλληλο για αυτόν. Καμία φοβία δεν πρέπει να μας εμποδίσει να ζήσουμε την καλύτερη δυνατή εκδοχή της ζωής μας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
• https://www.alliedpsychiatry.com/blog/the-difference-between-fear-and-phobia
• https://www.betterhealth.vic.gov.au/health/healthyliving/Fighting-your-fears
• https://www.davisregional.com/health-library/14
• https://www.therecoveryvillage.com/mental-health/phobias/related/fear-vs-phobia/
• https://www.verywellmind.com/fear-or-phobia-2671982
Photo by Vie Studio from Pexels
