Άρθρα και Έρευνες
Aπό την Ψυχολόγο του «Θάλπος Αττικής», Μαρία Μακριδάκη
Σας έχει τύχει να βιώνετε σε πρώτο χρόνο κάτι που νομίζετε ότι το έχετε ξαναζήσει; Να νιώθετε ότι η σκηνή αυτή έχει ξαναπαιχτεί στη ζωή σας με την ίδια ακριβώς στιχομυθία, χωρίς να μπορείτε να προσδιορίσετε το πότε; Αυτό το φαινόμενο, το οποίο παρατηρείται στη μεγάλη πλειονότητα των ανθρώπων, είναι γνωστό ως déjà vu. Ο γαλλικός αυτός όρος, μεταφράζεται ως ήδη ιδωμένο και ο αντίστοιχος ελληνικός όρος, είναι η προμνησία. Πρόκειται για ένα συναίσθημα εξοικείωσης, σε μια κατάσταση που είναι άγνωστη ή νέα.
Η περίεργη φύση αυτής της εμπειρίας, αυτής της γνωστικής ψευδαίσθησης, έχει κάνει τον προσδιορισμό της αιτιολόγησης της μια πρόκληση. Έτσι λοιπόν η προμνησία έχει ερευνηθεί από τις νευροεπιστήμες, αφού πρόκειται για ένα αρκετά ενδιαφέρον φαινόμενο της μνήμης.
Μία επεξηγηματική θεωρία, αυτή της «ετεροχρονισμένης ενεργοποίησης των νευρώνων», εξηγεί ότι το ίδιο ερέθισμα φτάνει στον εγκέφαλο με μια μικρή καθυστέρηση, η οποία μπορεί να προκληθεί από έναν πολύ φευγαλέο περισπασμό, όσο ένα ανοιγοκλείσιμο των ματιών, το οποίο όμως φαίνεται ότι είναι αρκετό, έτσι ώστε να παραπλανηθούμε και να νομίζουμε ότι ζούμε κάτι για δεύτερη φορά. Το ερέθισμα την πρώτη φορά, γίνεται αμυδρώς αντιληπτό γιατί συμβαίνει τη στιγμή που δεν έχουμε εστιασμένη προσοχή.
Έχει ενδιαφέρον η εξήγηση που μας δίνει ο O’Connor του Πανεπιστημίου St. Andrews, εξηγώντας πως η προμνησία, είναι στην πραγματικότητα ένα τεχνικό λάθος του εγκεφάλου μας. Ένα σφάλμα καταγραφής πληροφοριών, που «συγκρούεται» με το κέντρο ελέγχου του πρόσθιου εγκεφάλου.
Μια διαφορετική θεωρία αναφέρει ότι η προμνησία, είναι μια προσωρινή δυσλειτουργία μεταξύ των μακροπρόθεσμων και βραχυπρόθεσμων κυκλωμάτων στον εγκέφαλο. Συγκεκριμένα, οι πληροφορίες που παίρνουμε από το περιβάλλον μας, διαρρέουν με λανθασμένο τρόπο από τις βραχυπρόθεσμες στις μακροπρόθεσμες μνήμες, παρακάμπτοντας τον κανονικό μηχανισμό μεταφοράς και αποθήκευσης των πληροφοριών.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η έρευνα που ανέλυσε ηλεκτροεγκεφαλογραφήματα από τον ρινικό φλοιό, τον ιππόκαμπο και την αμυγδαλή σε επιληπτικούς ασθενείς και έδειξε ότι η προμνησία, μπορεί να προκληθεί από ηλεκτρική διέγερση. Πρακτικά είδαν ότι αυξήθηκε η συγχρονισμένη νευρική ηλεκτροδιέγερση στις τρεις παραπάνω περιοχές του εγκεφάλου. όταν κάποιος από τους συμμετέχοντες ασθενείς της έρευνας, βίωνε εκείνη τη στιγμή προμνησία. Αυτό μας δείχνει ότι κάποιες συμπτώσεις στη λειτουργία του εγκεφάλου, στο μέσο κροταφικό λοβό, είναι ικανές να προκαλέσουν την ενεργοποίηση του συστήματος αναμνήσεων, αλλά αυτό που πρακτικά ανακαλεί ο εγκέφαλος ως ανάμνηση, είναι το ίδιο που καταγράφει εκείνη τη στιγμή, σε πραγματικό χρόνο.
Το déjà vu είναι ένα πολύ ενδιαφέρον εγκεφαλικό φαινόμενο και οι σύγχρονες εξηγήσεις του επίσης ενδιαφέρουσες, αλλά αυτό που ίσως είναι καλό να μας εντυπωθεί, είναι ότι εντάσσεται στη σφαίρα των απολύτως φυσιολογικών φαινομένων.
Βιβλιογραφία
https://www.psychologytoday.com/us/blog/the-red-light-district/201610/4-possible-explanations-d-j-vu
Bartoloei, F., Barbeau, J., Nguyen, T., McGonical, A., Regis, J.,Chauvel, P., Wendling F. Rhinal–hippocampal interactions during déjà vu Journal of Clinical Neurophysiology Vol 123 (3), 2012, Pages 489-495
O’Connor , A R , Barnier , A J & Cox , R E 2008 , ‘ Déjà Vu in the Laboratory : A Behavioral and Experiential Comparison of Posthypnotic Amnesia and Posthypnotic Familiarity ‘ International Journal of Clinical and Experimental Hypnosis , vol. 56 , no. 4 , pp. 425-450
PHOTO CREDIT: Yeshi Kangrang
