Ψυχικές Διαταραχές
Εκκωφαντικές σειρήνες, συνωστισμός, κίνηση – η ζωή στην πόλη ποτέ δεν είναι χαλαρή. Οι στρεσογόνοι αυτοί παράγοντες δεν είναι απλά ενοχλητικοί για τους κατοίκους. Έρευνες δείχνουν πως η αστική ζωή έχει σημαντικό αντίκτυπο στη ψυχική υγεία. Πιο συγκεκριμένα, αποδεικνύεται πως εκείνοι που ζουν σε πόλεις είναι κατά 21% πιθανότερο να βιώσουν μια αγχώδη διαταραχή και 39% μια διαταραχή διάθεσης στη διάρκεια της ζωής τους, ενώ αυτοί που μεγάλωσαν σε πόλη είναι δύο φορές πιο πιθανό να αναπτύξουν σχιζοφρένια σε σχέση με αυτούς που μεγάλωσαν στην επαρχία.
Μια άλλη μελέτη από το Κεντρικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας (Central Institute of Mental Health) στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης (University of Heidelberg) βρήκε ότι ο τρόπος ζωής που κυριαρχεί στις αστικές περιοχές επηρεάζει σημαντικές περιοχές του εγκεφάλου οι οποίες σχετίζονται με τη ρύθμιση συναισθημάτων, τη κατάθλιψη και το άγχος. Η επιστημονική ομάδα δήλωσε πως η συγκεκριμένη εγκεφαλική δραστηριότητα θα μπορούσε να έχει «μόνιμη» αρνητική επίδραση στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και στο πόσο επιρρεπής θα είναι σε μια ψυχική ασθένεια.
Οι μελέτες είναι μέρος ενός ευρύτερου κλάδου, της περιβαλλοντικής ψυχολογίας η οποία ψάχνει να καταλάβει πώς τα άτομα αλληλοεπιδρούν με το περιβάλλον τους, και πώς το περιβάλλον μπορεί να επηρεάσει την κοινωνική τους ζωή, τις σχέσεις, ακόμα και την ψυχική τους υγεία.
Το θέμα αυτό είναι ευρέως αμφιλεγόμενο. Για παράδειγμα, κάποιοι υποστηρίζουν πως ένας χώρος με πολλά ανοιχτά γραφεία προκαλεί θετικές κοινωνικές αντιδράσεις, αποτρέποντας την ανιαρή μονοτονία ενός μεμονωμένου γραφείου, ενώ κάποιοι άλλοι πως εμποδίζει την παραγωγικότητα και την ευημερία στο χώρο εργασίας.
Η Layla McCay, επικεφαλής του Κέντρου για τον Αστικό Σχεδιασμό και την Ψυχική Υγεία (Centre for Urban Design and Mental Health), ισχυρίζεται πως η πρόσβαση σε πράσινους ή φυσικούς χώρους και ο σχεδιασμός των αστικών χώρων γενικότερα έχουν θετικό αντίκτυπο στην ψυχική ευεξία του ατόμου, διότι προάγουν τη σωματική δραστηριότητα, ενθαρρύνουν την κοινωνική αλληλεπίδραση, και δίνουν ένα αίσθημα ασφάλειας.
Παρόλο που η ομορφιά είναι υποκειμενική, πρόσφατη μελέτη αποκάλυψε πως οι άνθρωποι που κατοικούν σε πιο όμορφα φυσικά περιβάλλοντα αναφέρουν καλύτερη υγεία. Από την άλλη πλευρά, ερειπωμένες γειτονιές και εγκαταλελειμμένα μαγαζιά ή σπίτια μπορεί να προκαλέσουν συναισθήματα ανασφάλειας, άγχους και κακή διάθεση.
Τα εμπορικά κέντρα φαίνεται να αντικρούουν τη φυσική νομοτέλεια της περιβαλλοντικής ψυχολογίας. Συχνά είναι τεράστια, ανθυγιεινά και σχεδιασμένα να αποπροσανατολίζουν και να «θαμπώνουν» τον επισκέπτη με σκοπό να δαπανώνται όσο το δυνατό περισσότερα χρήματα. Μια ομάδα ερευνητών υποστηρίζει πως τέτοιου είδους κέντρα θα μπορούσαν να είναι σχεδιασμένα έτσι ώστε να ωφελούν την ατομική και συλλογική ευημερία, για παράδειγμα να έχουν ιδιότητες «ψυχικής ενδυνάμωσης» ικανές να ανταγωνιστούν ακόμα και ένα φυσικό περιβάλλον.
Το γεγονός ότι αυτά τα κέντρα είναι ιδιωτικά σημαίνει πως οι συμπεριφορές και τα δικαιώματα του επισκέπτη ελέγχονται με αποτέλεσμα να προκαλούνται αισθήματα άγχους.
Ίσως να αναρωτηθεί κανείς πώς ερμηνεύονται τα κτίρια που αποτελούν από μόνα τους μια ολόκληρη πόλη. Για παράδειγμα στην Κίνα, η οικοδόμηση της πόλης Sky City έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να συνδυάζει φυσικούς πράσινους χώρους με σπίτια, ξενοδοχεία, γραφεία, εμπορικά μαγαζιά, σχολεία και ένα νοσοκομείο σε ένα μόλις κτίριο. Αποτελεί μια προσπάθεια δημιουργίας ενός περιβάλλοντος διαβίωσης που θα ενθαρρύνει την ευεξία των ενοίκων και θα παρέχει ταυτόχρονα αποτελεσματική χρήση του χώρου. Το να μπορεί ο ένοικος να επισκέπτεται ένα πάρκο δύο ορόφους κάτω από το διαμέρισμά του ακούγεται ιδιαίτερα βολικό, αλλά θα μπορούσε ποτέ να αντικαταστήσει τα οφέλη που κερδίζει η υγεία από μια βόλτα σε ένα φυσικό και όχι τεχνητό πράσινο χώρο; Το να πηγαίνει ο μαθητής στο σχολείο που είναι στο ίδιο κτίριο με το σπίτι του σίγουρα εξοικονομείται χρόνος αλλά μήπως αποτελεί μια κλειστοφοβική και ομοιογενής εμπειρία με περιορισμένες εναλλακτικές;
Όλο και περισσότερο, κτίρια και δημόσιοι χώροι σχεδιάζονται ή τουλάχιστον μελετώνται λαμβάνοντας υπόψη την ψυχική ευεξία. Ένας μικρός αριθμός εταιρειών έχει συσταθεί για να εξετάσει τους τρόπους με τους οποίους οι αστικοί χώροι σχετίζονται με την ψυχική υγεία, ενώ αρχιτέκτονες και πολιτικοί υπολογίζουν όλο και περισσότερο την επίδραση που τα έργα ασκούν στην υγεία και την ευτυχία των κατοίκων μιας πόλης.
Οι εκστρατείες κατά του στίγματος και η αυξημένη προβολή στα μέσα ενημέρωσης που φέρνουν στο προσκήνιο το θέμα της ψυχικής υγείας, δίνουν μια σαφή γραμμή στους πολιτικούς για τον σχεδιασμό των δημόσιων χώρων.
Η McCay είναι αισιόδοξη και πιστεύει πως, «οι ευκαιρίες για τη βελτίωση της ψυχικής υγείας θα γίνουν συνιστώσα οποιουδήποτε σχεδιασμού κτιρίου ή δημόσιου χώρου. Σχεδιάζοντας χώρους που θα προάγουν την καλή ψυχική υγεία και την υποστήριξη ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της οικοδόμησης μιας βιώσιμης πόλης.»
«Η καλή ψυχική υγεία μπορεί να βελτιώσει την απόλαυση της ζωής, τις δεξιότητες ελέγχου μιας δύσκολης κατάστασης, τις ανθρώπινες σχέσεις, τις επιτυχίες στο σχολείο και την εργασία, την απασχόληση, τη στέγαση και τις οικονομικές δυνατότητες. Επίσης, μπορεί να βοηθήσει στη μείωση προβλημάτων σωματικής υγείας, την οικοδόμηση του κοινωνικού κεφαλαίου, να μειώσει τα ποσοστά αυτοκτονιών, να αποφορτίσει την υγειονομική περίθαλψη και κοινωνική φροντίδα, και να βοηθήσει τους ανθρώπους να έχουν έναν θετικό, παραγωγικό, αποδοτικό και ευτυχισμένο τρόπο ζωής. Αυτό θα μας ωφελήσει όλους.»
