Άρθρα και Έρευνες
«Αγγιξε ευαίσθητη χορδή, “χτύπησε φλέβα” με την ζωγραφική του ο Φραγκίσκος Δουκάκης, αγαπημένος μαθητής του Παναγιώτη Τέτση στην ΑΣΚΤ». Με αυτά τα λόγια ξεκινά το σημερινό της κείμενο στην Καθημερινή η Ελένη Μπίστικα.
Κόσμος πολύς παρευρέθηκε στα εγκαίνια της νέας ατομικής έκθεσης «Σινεμά ο Απόλλων» σε επιμέλεια της Ιριδος Κρητικού, την Τετάρτη 22 Απριλίου στη Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά.
Στην έκθεση η οποία θα διαρκέσει έως και τις 10 Μαΐου ο Φραγκίσκος Δουκάκης παρουσιάζει 17 έργα – αφηγήσεις, λάδια σε μουσαμά.
«Το θέμα μόνο του με οδήγησε σε έργα μεγάλων και μεσαίων διαστάσεων, όπως οι εντυπώσεις μου από τη μεγάλη οθόνη, από τις διαστάσεις τις αίθουσας, τις αφίσες, που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του χώρου και της μαγείας του» σημειώσε μεταξύ άλλων ο ζωγράφος. «Στη ζωγραφική μου χρειάζομαι κάτι το υπαρκτό για να δημιουργήσω. Στηρίχθηκα έτσι στους κινηματογράφους Παλλάς (Παγκράτι), Ζέφυρος (στην οδό Τρώων στα Ανω Πετράλωνα) και ΣΙΝΕΑΚ (πλατεία Δημαρχείου, στον Πειραιά). Πήρα στοιχεία από αυτούς εσωτερικά και εξωτερικά, διαφοροποιώντας τα, και έφτιαξα το δικό μου σινεμά “Απόλλων”. Το ζωγράφισα τοποθετώντας το σε ένα πεδίο ελεύθερο από χρόνο και τόπο».
Η Ιριδα Κρητικού, η οποία επιμελήθηκε την έκθεση σημειώνει:
«Η πρόσφατη ενότητα έργων του Φραγκίσκου Δουκάκη, συναρπαστική στην εξωστρεφή σινεφίλ εμμονή της, καθηλωτική στην εσωστρεφή συμπαγή πρώτη ύλη της, αποτελεί το δεύτερο μέρος μιας τριλογίας ταξιδιών αναδίφησης και μνήμης του ζωγράφου. Υπό τον εύγλωττο τίτλο «Σινεμά ο ΑΠΟΛΛΩΝ» αναπτύσσονται στον καμβά 17 καλειδοσκοπικές αφηγήσεις μεγάλων και μεσαίων διαστάσεων, αναδίδοντας μια τρυφερή οικειότητα συντελεσμένου χρόνου, ακολουθώντας τους εκκρεμείς νυχτερινούς όγκους των κοντινών πλάνων, απολαμβάνοντας το εναγώνιο λιώσιμο της φόρμας και των χρωμάτων που μετουσιώνονται σε αφαιρετικούς μα αναγνωρίσιμους τόπους επιδέξιας πάστας, αποτυπώνοντας τις ανεπαίσθητες μετακινήσεις των σκιών των αθέατων θεατών και ανασύροντας από τη λήθη τους ξεχασμένους ήρωες της οθόνης, ψηλαφίζοντας τις φθαρμένες βελούδινες στόφες των καθισμάτων και εντέλει διασώζοντας τον ξεχασμένο ρετρό κόσμο της μεγάλης σκηνής που αγαπά ο ζωγράφος.
Το Σινέ «ΑΠΟΛΛΩΝ» που επιλέγεται ως τίτλος-φόρος τιμής στον κλειστό πλέον εδώ και 25 χρόνια εμβληματικό κινηματογράφο του Πειραιά, συναθροίζει θραυσματικές απεικονιστικές λεπτομέρειες των εξωτερικών όψεων του πειραιωτικού Απόλλωνα και των λαμπρών εσωτερικών προσφιλών αθηναϊκών αιθουσών (ΠΑΛΛΑΣ Παγκρατίου, ΖΕΦΥΡΟΣ και ΣΙΝΕΑΚ), προτείνοντας εντέλει ένα γοητευτικά αυθαίρετο συμπίλημα: μια άγνωστη στο κοινό χειροποίητη κινηματογραφική αίθουσα, έναν αυτοσχέδιο και επίπονα συναρμολογημένο Νέο «Απόλλωνα», έναν μυθικό μα σχεδιασμένο με αυτογραφική οικειότητα τόπο της παιδικής ηλικίας της μνήμης και του φαντασιακού της ενήλικης επιθυμίας, τοποθετημένο σύμφωνα με τον ίδιο τον ζωγράφο «σε ένα πεδίο ελεύθερο από τόπο και χρόνο».
«Στις συνεχείς διαδρομές μου όταν ζωγράφιζα το κοντινό τοπίο, περνούσα έξω από τον συνονόματο με τη γειτονιά Απόλλωνα αντικρύζοντας τις κλειστές πόρτες και την ξεχασμένη ψηλά μαρκίζα, που έστεκε εκεί 25 χρόνια μετά το πέρας της λειτουργίας του χωρίς ποτέ -παραδόξως- να κατεδαφιστεί, θυμίζοντάς μου την αλλοτινή του αίγλη, και ενδεχομένως, περιμένοντάς με να τον διασώσω στον καμβά», μου εξηγεί ο ζωγράφος. «Το εσωτερικό του δεν το θυμάμαι καλά, οι παιδικές μου μνήμες ωστόσο αναμοχλεύουν τη σιωπηλή ομορφιά, τον χαμηλό φωτισμό και τη βελούδινη αίσθηση του υποβλητικού χώρου. Οι φιγούρες των θεατών, οι ζωγραφιστές γιγαντοαφίσες, οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες και τα λαμπερά πρόσωπα των σταρ στα γκρο πλαν της φωτεινής οθόνης, ενδύονταν με μιαν άλλη υπόσταση», συμπληρώνει, εξηγώντας το πώς η δουλειά του, σε συνδυασμό με τα επιτόπια προσχέδια, την επέκταση της ζωγραφικής φόρμας και των αρχετυπικών, ανασυρμένων από τη μνήμη εικόνων, δεν είναι άλλο παρά ένα ταξίδι του νου στην παιδική και εφηβική ηλικία όπου ο μαγικός κόσμος του σινεμά μεσουρανούσε.
Στο έργο του Φραγκίσκου Δουκάκη, η συνάντηση του ιστορικού και του μυθικού Απόλλωνα πραγματοποιείται σε ένα ευμεγέθες ζωγραφικό πεδίο με τολμηρή προοπτική και διαρκείς προσθέσεις, αφαιρέσεις και λεπτές ασκήσεις ισορροπίας σύνθεσης και περιεχομένου.
Ο ίδιος εξάλλου παρατηρεί ότι η αενάως αυτοανατρεπόμενη ζωγραφική πράξη, αν και βασίζεται σε προσχέδια, «αποτελεί απόφαση της στιγμής, ορισμό μιας αδιατύπωτης ακόμη ατμόσφαιρας», η αναγνωρισιμότητα της οποίας όχι μέσω της ακριβούς σχεδιαστικής περιγραφής αλλά μέσω του ανακαλούμενου δια της ζωγραφικής συναισθήματος, αποτελεί βασική του επιδίωξη. Η φωτεινή εν λειτουργία οθόνη, όπου οι ασπρόμαυροι ήρωες του Φριτς Λανγκ, του Χιούστον και του Λουί Μαλ εναλλάσσονται σημειολογικά, χρωματικά και συνθετικά με τα ομιχλώδη μητροπολιτικά τοπία του Κινγκ-Κονγκ και την επίπεδη χρωμολιθόγραφη αίσθηση των καλτ ταινιών του Μπρους Λη, τρέπεται σε λαμπερή αναπαραστατική εστία ψυχρού φωτός, συνομιλώντας με τον ανάγλυφο κόσμο της πλατείας, των θεατών αλλά και των εικονιζόμενων αντικειμένων που παίζουν ρόλο συμβολικό στη μυθοπλασία, ενισχύοντας ταυτόχρονα τη σύνθεση και τρεπόμενα με τη σειρά τους σε χρώμα και φώς. Το πανί γεννά νέες εικόνες, ορίζοντας και επαναδομώντας το σύμπαν του σινεμά.
Μιλώντας μου με πάθος για το σινεμά, «την πιο όμορφη απάτη στην κόσμο», σύμφωνα με τον Jean-Luc Godard, ο Φραγκίσκος Δουκάκης αναφέρεται συχνά στους αγαπημένους του σκηνοθέτες: στον Μπέργκμαν, τον Ταρκόφσκι και τον Μπονιουέλ, τον Ντε Σίκα και τον Φελλίνι, τον Σαμ Πέκινπα και τον Σέρτζιο Λεόνε, τον Κουστουρίτσα, τον Αβδελιώδη και τον Δαμιανό. Κι ακόμη, στο Άμαρκορντ και τη Ντόλτσε Βίτα, στον Άγγελο Εξολοθρευτή και στον Κλέφτη Ποδηλάτων, στην Άγρια Συμμορία, στον Καλό, τον Κακό και τον Άσχημο και στον Καιρό των τσιγγάνων, παρατηρώντας ότι όπως και στη ζωγραφική, η μνήμη μιας ταινίας γίνεται όλο και πιο ολοκληρωτική και τα έγκατά της πιο κατανοητά μέσω του αντιληπτικού συναισθήματος μιας δυαδικής σχέσης που αναπτύσσεται με τον χρόνο.
Με το βλέμμα στραμμένο στο έργο του, δεν μπορώ, στο σημείο αυτό, παρά να ανακαλέσω το αριστουργηματικό «New York Movie» που ένας άλλος μεγάλος λάτρης του κινηματογράφου ζωγράφισε το1939: στο διάσημο έργο του, ο Edward Hopper, που «όταν δεν είχε διάθεση να ζωγραφίσει, πήγαινε συστηματικά στον κινηματογράφο», αιχμαλωτίζει με τρόπο μοναδικό το υποφωτισμένο εσωτερικό μιας μεγαλόπρεπης αίθουσας κινηματογράφου που αποτελεί κατά τα φαινόμενα συρραφή των αγαπημένων του αιθουσών, με τον νου και το βλέμμα στραμμένα στα παρασκήνια των μυθικών στούντιο του Hollywood της εποχής του. Όπως και στα έργα του Δουκάκη, καιροφυλακτεί κι εδώ κάτι εξίσου μεγαλειώδες όσο και άδειο: η ψευδαίσθηση μιας λαμπερής επιφάνειας, ανακατεμένη με κάτι παρηγορητικά γνώριμο και φθαρτό. Τα οικεία στιγμιότυπα ενός έργου, την ακριβή πλοκή του οποίου εξακολουθούμε να μην γνωρίζουμε».
Ίρις Κρητικού, Απρίλιος 2015
Στιγμιότυπο: (από αριστερά) Η Ιριδα Κρητικού, ιστορικός, κριτικός Τέχνης που επιμελήθηκετην έκθεση Δουκάκη, μαζί με την σύζυγο του ζωγράφου, Δήμητρα Δουκάκη και την Πρόεδρο του Ινστιτούτου Αθηνά, (athena.org.gr), νομικό, Αθηνά Πάσσιου
Info:
Cinema ο Απόλλων
Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά
Διάρκεια: 22 Απρίλίου έως 10 Μαΐου 2015
Ωρες λειτουργίας: Καθημερινά 11πμ- 2μμ και 6 – 10μμ
Σαββατοκύριακο: 10πμ- 2μμ
Διεύθυνση: Φίλωνος 29
