Άρθρα και Έρευνες
από την κοινωνική λειτουργό του “Θάλπος Καλαμάτας” Αρετή Γλέζου
Ο σεξουαλικός προσανατολισμός (sexual orientation) περιγράφει ένα μακροχρόνιο μοτίβο έλξης – συναισθηματικής, ρομαντικής, σεξουαλικής ή συνδυασμό αυτών – για το αντίθετο φύλο, το ίδιο φύλο, και τα δύο ή κανένα.
Τα είδη αυτά έλξης συνήθως συνοψίζονται με τους όρους ετεροφυλοφιλία, ομοφυλοφιλία, αμφιφυλοφιλία και ασεξουαλικότητα.
Ο σεξουαλικός προσανατολισμός, ετεροερωτικός ή μη, σύμφωνα με την επιστημονική κοινότητα, δεν αποτελεί επιλογή. Επιπλέον δεν περιορίζεται μόνο στη σεξουαλική ζωή ενός ατόμου αλλά αφορά τη συνολική προσωπική και κοινωνική ταυτότητά του και συνδέεται στενά με τις προσωπικές σχέσεις που καλύπτουν την ανάγκη για αγάπη, δέσμευση και συντροφικότητα.
Η φοβία που αντιτάσσει η κοινωνία στα άτομα με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό, λέγεται ομοφοβία.
Η κοινωνία ανέκαθεν τοποθετούσε στο περιθώριο ανθρώπους οι οποίοι είχαν έναν σεξουαλικό προσανατολισμό ο οποίος διαφοροποιούταν από τη σεξουαλική νόρμα της πλειοψηφίας (στην κοινωνία μας ειδικά είναι ιδιαιτέρως γνωστό το φαινόμενο της ετεροκανονικότητας, δηλαδή της αντίληψης πως η ετεροφυλία είναι ανώτερη όλων των άλλων σεξουαλικών προσανατολισμών).
Διάφορες πολιτικές, θρησκευτικές και κοινωνικές πεποιθήσεις, επιπροσθέτως, οι οποίες εμφυτεύτηκαν και καλλιεργήθηκαν στους ανθρώπους ανά τους αιώνες, οδήγησαν στη βίαιη αντιμετώπιση, την κακοποίηση και την ψυχολογική βία εκατομμυρίων ανθρώπων οι οποίοι απλώς ερωτεύονταν ανθρώπους του ίδιου φύλου με αυτούς.
Τα άτομα με «διαφορετικό» σεξουαλικό προσανατολισμό αντιμετωπίζουν συχνά την έλλειψη σεβασμού της προσωπικότητας και του δικαιώματος τους στον αυτοπροσδιορισμό. Ειρωνικά, κακόβουλα ή ακόμη και υβριστικά, επιθετικά σχόλια, που μπορεί να καταλήξουν σε εξευτελισμό της προσωπικότητας, αποτελούν υπαρκτά φαινόμενα ομοφοβικής συμπεριφοράς.
Συχνά, τα άτομα αυτά υφίστανται εξευτελιστική συμπεριφορά(παρενόχληση). Επιπλέον ο σεξουαλικός προσανατολισμός μπορεί να αποτελέσει ένα λόγο αποκλεισμού από την πρόσβαση στην απασχόληση ή την επαγγελματική εξέλιξη.
Ένα ακόμα πεδίο στο οποίο καταγράφονται σημαντικά προβλήματα είναι ο χώρος της εκπαίδευσης, τόσο σε σχέση με την ενημέρωση κι ευαισθητοποίηση εκπαιδευτικών και μαθητών, όσο και ως προς την ενδοσχολική βία (ομοφοβικό bullying).
Όσον αφορά θέματα προστασίας της οικογένειας, δεν αναγνωρίζονται στα ομόφυλα ζευγάρια δικαιώματα, αντίστοιχα με αυτά που ισχύουν για τα ετερόφυλα (σύμφωνο συμβίωσης, περιουσιακά ή κληρονομικά δικαιώματα, φορολογική μεταχείριση, ασφαλιστικές παροχές, συνταξιοδότηση, υιοθεσία, κ.λπ.)
Σημαντικά είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ομογονεϊκές οικογένειες (Ομογονεϊκή οικογένεια είναι η οικογένεια που αποτελείται από δύο γονείς του ιδίου φύλου), κυρίως ως προς την αναγνώριση γονεϊκών δικαιωμάτων στον γονέα που δεν έχει έννομη (βιολογική ή θετή) σχέση με το παιδί (ληξιαρχικές εγγραφές, συμμετοχή σε σχολικές δραστηριότητες, πρόσβαση σε περίθαλψη κ.λπ.).
Η σεξουαλικότητα και το φύλο είναι ξεχωριστές έννοιες. Η σεξουαλικότητα ενός ατόμου περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα παραγόντων, συμπεριλαμβανομένου του φύλου από το οποίο έλκονται. Το φύλο αναφέρεται απλώς στην ταυτότητα φύλου. Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι άνδρες ή γυναίκες, ενώ άλλοι μπορεί να έχουν διαφορετική ταυτότητα φύλου ή να είναι ακαθορίστου φύλου (προσδιορίζουν τον εαυτό τους ως ουδέτερο).
Το φύλο και οι σεξουαλικές ταυτότητες μπορούν να αλλάξουν με το χρόνο, αλλά η αλλαγή του ενός δεν απαιτεί την αλλαγή του άλλου. Όταν αλλάζει η ταυτότητα του φύλου ενός ατόμου, μπορεί να εξακολουθεί να ελκύεται από το ίδιο φύλο που ελκυόταν και πριν. Όταν η σεξουαλικότητα αλλάζει ή αμφισβητείται, η ταυτότητα μπορεί επίσης να παρουσιάσει αλλαγές. Οι αλλαγές στη σεξουαλικότητα μπορεί να προκαλέσουν τον φόβο της απόρριψης.
Το κοινωνικό φύλο είναι το σύνολο των χαρακτηριστικών, συμπεριφορών κι ενδιαφερόντων με τα οποία το κάθε άτομο εντάσσεται στην κοινωνία των ανθρώπων. Βασίζεται κυρίως στην αυτοαντίληψη του κάθε ατόμου για το φύλο του, σε συνδυασμό με τους κοινωνικούς παράγοντες που ισχύουν σε μια δεδομένη κοινωνία, μια δεδομένη χρονική στιγμή.
Το κοινωνικό φύλο κάθε ατόμου δεν συμπίπτει εξ ορισμού με το βιολογικό του φύλο. Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι δεν πρέπει να συγχέουμε τα άτομα που κοινωνικοποιούνται με κοινωνικό φύλο διαφορετικό από το βιολογικό τους με αυτά που έχουν ομοερωτικό σεξουαλικό προσανατολισμό.
Η διαδικασία με την οποία το άτομο εναρμονίζει το βιολογικό με το κοινωνικό του φύλο, όταν αυτά είναι διαφορετικά, ονομάζεται διαδικασία επαναπροσδιορισμού κοινωνικού φύλου και τα άτομα που βρίσκονται στην διαδικασία αυτή ή την έχουν ολοκληρώσει ονομάζονται διεμφυλικά άτομα. Η προσωπικότητα αυτή πρέπει να γίνεται σεβαστή ως έκφραση αυτοαντίληψης και αυτοπροσδιορισμού, ανεξαρτήτως των επιλογών που θα κάνει το άτομο για την πορεία του επαναπροσδιορισμού του. Η φοβία που αντιτάσσει η κοινωνία στα διεμφυλικά άτομα, λέγεται τρανσφοβία.
O σεξουαλικός προσανατολισμός εκτός από κοινωνικό δεδομένο, αποτελεί στοιχείο της προσωπικότητας του ατόμου και προστατεύεται αυτοτελώς τόσο από την εθνική και διεθνή νομοθεσία που δεσμεύει τη χώρα όσο και από την ίδια τη συνταγματική μας έννομη τάξη, στο πλαίσιο της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας και του σεβασμού της αξίας του ανθρώπου.
Είναι φαιδρό να θεωρούμε πως ένας άνθρωπος θα επέλεγε εσκεμμένα να ζει μία κρυφή ζωή και να φοβάται διαρκώς πως θα χάσει τη στοργή της οικογένειας και των φίλων του, αν μπορούσε απλώς να επιλέξει τη σεξουαλικότητά του.
«Θα προτιμούσα να ήμουν μαύρος παρά ομοφυλόφιλος, γιατί όταν είσαι μαύρος δεν χρειάζεται να το κρύβεις από τη μητέρα σου».
Charles Pierce, 1926-1999, Αμερικανός κωμικός
Γραμμή Ψυχολογικής Στήριξης “11528 – ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ ”
Βιβλιογραφία
«Sexuality, What is sexual orientation?». American Psychological Association.
Πηγές
https://www.americaninstituteofbisexuality.org/thekleingrid
https://vaden.stanford.edu/health-resources/lgbtqia-health/sexual-fluidity
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16913290/
