Οι διαταραχές της προσωπικότητες

Από την ψυχολόγο της Μονάδας «Θάλπος Καλαμάτας» Εύη Τσικρικού. 

Οι διαταραχές της προσωπικότητας είναι μια κατηγορία ψυχικών διαταραχών που χαρακτηρίζονται από διαρκή ακατάλληλα μοτίβα συμπεριφοράς, γνώσης και εσωτερικής εμπειρίας, τα οποία παρουσιάζονται σε διάφορους τομείς και αποκλίνουν σημαντικά από τα κοινώς αποδεκτά. Αυτά τα μοτίβα αναπτύσσονται συνήθως νωρίς (εφηβεία ή πρώτα χρόνια της ενηλικίωσης), είναι άκαμπτα και συνδέονται με έντονη ψυχική δυσφορία ή ανικανότητα. Οι ορισμοί μπορεί να διαφέρουν λίγο μεταξύ τους αναλόγως την πηγή που προέρχονται^1,2,3. Τα επίσημα κριτήρια διάγνωσης των διαταραχών προσωπικότητας παρατίθενται στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM) και στο πέμπτο κεφάλαιο της Διεθνούς Ταξινόμησης των Ασθενειών (ICD).

Η προσωπικότητα, ορίζοντας την ψυχολογικά, είναι το σύνολο των συνεχόμενων συμπεριφορικών και ψυχικών χαρακτηριστικών που διακρίνουν τους ανθρώπους. Ως εκ τούτου, οι διαταραχές της προσωπικότητας προσδιορίζονται από τις εμπειρίες και συμπεριφορές που διαφέρουν από τις κοινωνικές νόρμες και προσδοκίες. Εκείνοι που διαγιγνώσκονται με μια διαταραχή της προσωπικότητας μπορεί να αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη γνωστική, συναισθηματική, διαπροσωπική λειτουργικότητα τους ή τον έλεγχο των παρορμήσεων τους. Γενικά, οι διαταραχές της προσωπικότητας διαγιγνώσκονται στο 40-60% των ψυχιατρικών ασθενών, καθιστώντας τες στις συχνότερες ψυχιατρικές διαγνώσεις⁴.

Υπάρχουν τρεις κύριοι τύποι διαταραχών προσωπικότητας σύμφωνα με το Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Ένωσης. Κάθε ένας από τους τρεις τύπους – ή «συμπλέγματα» με την ψυχιατρική έκφραση – περιέχει διαφορετικές διαταραχές⁵.

Τύπος Α: Εκκεντρικές ή παράξενες διαταραχές

• Παρανοϊκή διαταραχή προσωπικότητας: χαρακτηρίζεται από ένα μοτίβο παράλογης υποψίας και δυσπιστίας των άλλων, ερμηνεύοντας τα κίνητρα ως κακόβουλα.

• Σχιζοειδής διαταραχή προσωπικότητας: χαρακτηρίζεται από έλλειψη ενδιαφέροντος και κοινωνική απομόνωση, απάθεια, και περιορισμένη συναισθηματική έκφραση.

• Σχιζότυπη διαταραχή προσωπικότητας: χαρακτηρίζεται από ένα μοτίβο ακραίας δυσφορίας που επιδρά κοινωνικά, και από “παραμορφωμένη” νόηση και αντίληψη.

Οι διαταραχές αυτές συσχετίζονται συχνά με τη σχιζοφρένεια. Ειδικότερα, η σχιζότυπη διαταραχή μοιράζεται μερικά από τα συμπτώματά της με τη σχιζοφρένεια, Ωστόσο, οι άνθρωποι που διαγιγνώσκονται με διαταραχές προσωπικότητας Τύπου Α, τείνουν να έχουν μεγαλύτερη αντίληψη για την πραγματικότητα από ότι οι διαγνωσθέντες με σχιζοφρένεια. Υπάρχουν, βέβαια, σημαντικές ενδείξεις που υποδηλώνουν ότι ένα μικρό ποσοστό ατόμων με αυτές τις διαταραχές. ιδιαίτερα τη σχιζότυπη, είναι πιθανόν να αναπτύξουν σχιζοφρένεια και άλλες ψυχωσικές διαταραχές. Αυτές οι διαταραχές έχουν επίσης μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης σε άτομα των οποίων οι συγγενείς πρώτου βαθμού έχουν είτε σχιζοφρένεια είτε διαταραχή προσωπικότητας του Τύπου A⁶. 

Τύπος Β: Δραματικές, συναισθηματικές ή αλλοπρόσαλλες διαταραχές⁷ 

• Αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας: χαρακτηρίζεται από μία διάχυτη περιφρόνηση του νόμου και των δικαιωμάτων των άλλων.

• Οριακή (Μεταιχμιακή) διαταραχή προσωπικότητας: χαρακτηρίζεται από ακραία (τύπου “άσπρο -μαύρο”)  σκέψη, αστάθεια στις σχέσεις, στην αυτο-εικόνα, ταυτότητα και συμπεριφορά, που συχνά οδηγούν σε αυτοτραυματισμό και παρορμητικότητα.

• Δραματική διαταραχή της προσωπικότητας: χαρακτηρίζεται από διάχυτη συμπεριφορά που επιδιώκει την προσοχή, συμπεριλαμβανομένης της ακατάλληλης σαγηνευτικής συμπεριφοράς και ρηχών ή υπερβολικών συναισθημάτων.

• Ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας: χαρακτηρίζεται από ένα διάχυτο μοτίβο μεγαλοπρέπειας, ανάγκης για θαυμασμό και έλλειψη ενσυναίσθησης.

Τύπος Γ: Διαταραχές φόβου ή άγχους

• Αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας: χαρακτηρίζεται από διάχυτα συναισθήματα κοινωνικής αναστολής και ανεπάρκειας, με εξαιρετική ευαισθησία στην αρνητική αξιολόγηση.

• Εξαρτητική διαταραχή προσωπικότητας: χαρακτηρίζεται από διάχυτη ψυχολογική ανάγκη πρέπει να τον/την φροντίζουν οι άλλοι.

• Ψυχαναγκαστική-Καταναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας: χαρακτηρίζεται από άκαμπτη συμμόρφωση προς τους κανόνες, τελειομανία και έλεγχο μέχρι το σημείο ικανοποίησης και αποκλεισμό των “τεμπέλικων” δραστηριοτήτων αλλά και φίλιών. (Είναι διαφορετική από την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή)

Για να πραγματοποιηθεί διάγνωση διαταραχής της προσωπικότητας πρέπει ο ασθενής να είναι μεγαλύτερος από 18 ετών και τα χαρακτηριστικά της διαταραχής να είναι σταθερά και να προκαλούν σε κάποιο βαθμό έκπτωση στην λειτουργικότητα του στην κοινωνική, επαγγελματική ή προσωπική του ζωή. Τα συμπτώματα να είναι παρόντα για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα και να μην οφείλονται σε αλκοόλ, φάρμακα ή σε κάποια άλλη ψυχιατρική διαταραχή. Μπορεί να οφείλονται σε γενετικούς, περιβαλλοντικούς ή πολιτισμικούς παράγοντες (Ανωγειανάκης Γ.)⁸.

Πηγές: 

1. American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (Fifth ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing. pp. 646–49. ISBN 978-0-89042-555-8.
2. Berrios, G E (1993). “European views on personality disorders: a conceptual history”. Comprehensive Psychiatry. 34 (1): 14–30. doi:10.1016/0010-440X(93)90031-X. PMID 8425387.
3. doi:10.1016/0010-440X(93)90031-X. PMID 8425387. Jump up to: a b Theodore Millon; Roger D. Davis (1996). Disorders of Personality: DSM-IV and Beyond. New York: John Wiley & Sons, Inc. p. 226. ISBN 0-471-01186-X.
4. Henning Saß (2001). “Personality Disorders” (pp. 11301–08). doi:10.1016/B0-08-043076-7/03763-3
5. http://www.spring.org.uk/2016/05/spot-3-types-personality-disorder.php
6. Esterberg, Michelle L.; Goulding, Sandra M.; Walker, Elaine F. (5 May 2010). “Cluster A Personality Disorders: Schizotypal, Schizoid and Paranoid Personality Disorders in Childhood and Adolescence”. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment. 32 (4): 515–28. doi:10.1007/s10862-010-9183-8. PMC 2992453 Freely accessible. PMID 21116455.
7. http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/personality-disorders/symptoms-causes/dxc-20247656
8. Ανωγειανάκης Γ., Καραγιαννίδου Μ., Παπαλιάγκας Β.«ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ», Κοινοτική Πρωτοβουλία INTERREG III/CARDS Ελλάδα – Αλβανία ΔΙΟΙΚΗΣΗ 3ης ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ (ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ) Ανάδοχος: Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας, Ιατρική Σχολή, ΑΠΘ Έργο: Συνεργασία για την πρόσβαση των πληθυσμών της διασυνοριακής περιοχής Ελλάδας – Αλβανίας σε υπηρεσίες Πρωτοβάθμιας Ψυχικής Υγείας Υποέργο: Δημιουργία και προβολή Κοινοτικών Κέντρων Ψυχικής Υγείας Artwork – Εκτύπωση: Επιστημονικές Εκδόσεις ΠΑΡΙΣΙΑΝΟΥ Α.Ε