Άρθρα και Έρευνες
Από την Ψυχολόγο του «Θάλπος Αττικής», Μαρία Μακριδάκη
Σε αυτό το άρθρο θα μιλήσουμε για την παραμνησία ή ψευδή ανάμνηση. Η ψευδής ανάμνηση είναι το ψυχολογικό φαινόμενο στο οποίο κάποιος ανακαλεί στη μνήμη κάτι το οποίο δεν συνέβη πραγματικά. Οι αναμνήσεις μας φαίνεται ότι είναι αρκετά πολύπλοκες, υπόκεινται συχνά σε αλλαγές και συχνά είναι αναξιόπιστες.
Πλήθος ερευνών μας δείχνουν, ότι δε μπορούμε να εμπιστευόμαστε απόλυτα τη μνήμη μας, σε σχέση με γεγονότα που έχουν συμβεί στο παρελθόν.
Ο εγκέφαλος με τον καιρό, σβήνει ή διαστρεβλώνει τις αναμνήσεις και τις αντικαθιστά με ψευδείς, που το άτομο δε μπορεί να αντιληφθεί. Μπορεί να πιστεύουμε ότι ένα περιστατικό έχει γίνει με ένα συγκεκριμένο τρόπο και με μια συγκεκριμένη αλληλουχία γεγονότων, όμως η πραγματικότητα να είναι άλλη. Οι ψευδείς αναμνήσεις μοιάζουν απόλυτα για αληθινές. Οι επιστημονική έρευνα εξηγεί ότι θυμόμαστε το παρελθόν με μια σχετικότητα. Αυτό το φαινόμενο, αποδίδεται στα σφάλματα αποθήκευσης των αναμνήσεων στον εγκέφαλο και στην επιλεκτικότητα της αντίληψης μας, όπως επίσης και στο ότι οι διεργασίες σχηματισμού μιας ανάμνησης, μπορεί να τύχει να είναι ελλιπείς. Επίσης, ένα επαναλαμβανόμενο εξωτερικό ερέθισμα όπως μια φωτογραφία ή ένα αφήγημα τρίτου προσώπου για ένα συμβάν, μπορεί να συντείνει στη δημιουργία ή την συντήρηση της ψευδούς ανάμνησης.
Πολλές φορές υπάρχει μικρή απόκλιση από την πραγματικότητα στις ψευδείς αναμνήσεις. Πχ. να θυμάται κάποιος ότι έφτασε στο σπίτι του στις 4 ενώ ήταν 5, ή ότι συνάντησε κάποιο φίλο του την Τρίτη, ενώ ήταν Δευτέρα. Ο εγκέφαλος μας όμως, φαίνεται ότι μπορεί να δημιουργήσει και μια εξ ολοκλήρου φαντασιακή ανάμνηση, αν και σπανιότερα από τα παραπάνω παραδείγματα, με τις μικρές αποκλίσεις.
Η εύπλαστη φύση της μνήμης μας, μπορεί να έχει ιδιαίτερα σοβαρές νομικές συνέπειες. Ειδικά σε δικαστικές περιπτώσεις αυτοπτών μαρτύρων, σεξουαλικής επίθεσης, εσφαλμένης αναγνώρισης κατηγορουμένου. Πρωτοπόρος ερευνήτρια πάνω σε αυτό το φαινόμενο, είναι η καθηγήτρια του Πανεπιστήμιου της Καλιφόρνια και ψυχολόγος, Ελίζαμπεθ Λοφτους. Η Λοφτους έχει ασχοληθεί επιστάμενα με την ψευδή ανάμνηση και ειδικότερα έχει εμπλακεί επιστημονικά, σε πολλές ευρέως γνωστές υποθέσεις σεξουαλικής κακοποίησης, αλλά και με τη γνωστή υπόθεση του κατά συρροή δολοφόνου Τεντ Μπάντυ. Η ίδια εξηγεί σχετικά με την ψευδή ανάμνηση: «Όταν θυμόμαστε κάτι, παίρνουμε τα κομμάτια της εμπειρίας από διαφορετικούς χρόνους και τόπους και μέσα από ένα συγκερασμό, κατασκευάζουμε αυτό που πιστεύουμε ότι είναι η ανάμνηση, αλλά αυτό στην πραγματικότητα δεν είναι άλλο από μία κατασκευή». (1)
Φαίνεται ότι δε μπορούμε ποτέ να είμαστε σίγουροι 100% για την ακρίβεια των αναμνήσεων μας και είναι θεμιτό να αναρωτιόμαστε πόσα από αυτά που ορκιζόμαστε ότι έχουν γίνει και τα έχουμε βιώσει έχουν γίνει πραγματικά.
Βιβλιογραφία
(1) “I Could Have Sworn”. Interview with Alison George : https://slate.com/technology/2013/09/elizabeth-loftus-interview-false-memory-research-on-eyewitnesses-child-abuse-recovered-memories.html
https://www.psychologytoday.com/us/basics/false-memories
https://www.sciencedirect.com/topics/psychology/false-memory
PHOTO CREDIT: Kelly Sikkema
