Καλή Ψυχική υγεία
Από την Ψυχολόγο του «Θάλπος Αττικής» Μαρία Μακριδάκη
Η διεκδικητική συμπεριφορά βοηθάει τους ανθρώπους να εκφράζουν τα «θέλω» και τις ανάγκες τους, τα συναισθήματα τους χωρίς να καταπατούν τα δικαιώματα των άλλων και μέσω αυτής της διαδικασίας αυξάνουν την αυτοπεποίθησή τους. Οι διεκδικητικοί άνθρωποι είναι σε θέση να προστατεύουν τον εαυτό τους από την εκμετάλλευση των άλλων και να αποφύγουν την θυματοποίηση. Οι περιοχές της διεκδίκησης περιλαμβάνουν εκτός από την τοποθέτηση προσωπικών ορίων και την εξωτερίκευση των συναισθημάτων μας και την ανάληψη πρωτοβουλιών.
Για να αποκτήσουμε όμως διεκδικητική συμπεριφορά θα πρέπει πρώτα από όλα να θέλουμε να αλλάξουμε συμπεριφορά. Πέρα από αυτή τη θέληση που είναι το πρώτο στάδιο της αλλαγής, θα πρέπει να εκτιμάμε τον εαυτό μας και τους άλλους αλλά παράλληλα να αντιληφθούμε ότι δεν είναι εφικτό να είμαστε αρεστοί πάντα σε όλους. Να καταλάβουμε ότι δεν υπάρχουν τέλειες λύσεις σε κάθε πρόβλημα και ότι η αλλαγή, η οποία δε πρόκειται να έρθει σε μια μέρα, θέλει πρακτική εφαρμογή και διάθεση χρόνου.
Πρακτικά ένας διεκδικητικός άνθρωπος είναι ευγενικός στον τρόπο που μιλάει, καταθέτει την αλήθεια του, εκφράζει συναισθήματα χρησιμοποιώντας εκφράσεις όπως «αισθάνομαι ότι…» «δε μου αρέσει…». Η διεκδικητικότητα δε φοβάται τα αρνητικά και δύσκολα συναισθήματα. Συνήθως υπάρχει ο φόβος ότι η έκφραση αρνητικών συναισθημάτων μπορεί να εκληφθεί ως επίθεση απέναντι στον άλλο και σε αυτό το σημείο καλό είναι να αναφέρουμε ότι δε θα πρέπει να συγχέουμε την διεκδικητική συμπεριφορά με την επιθετική συμπεριφορά.
Ο διεκδικητικός άνθρωπος επιζητά τον εποικοδομητικό διάλογο, υποστηρίζει τα δικαιώματα του χωρίς να χάνει την ευαισθησία του απέναντι στον άλλο, δε χάνει τον έλεγχο του θύμου του άλλα τον επικοινωνεί διεκδικώντας λύσεις όχι λεκτική ή φυσική εκτόνωσή του θυμού του.
Επίσης, χαρακτηριστικά της διεκδικητικής συμπεριφοράς είναι η αυτοδιάθεση και η αυτοκυριαρχία. Αυτό σημαίνει ότι αποφασίζουμε εμείς για τον εαυτό μας ανεξάρτητα από τις απαιτήσεις των άλλων για μας. Ορίζουμε εμείς τον προσωπικό μας χώρο, αποσαφηνίζουμε πρώτα σε μας και μετά στους άλλους τα όρια μας με δυναμικότητα και ευγένια. Αποφασίζουμε εμείς για το που θα διοχετεύσουμε την ενέργεια μας και που θα ξοδέψουμε το χρόνο μας.
Τέλος, η διεκδικητική συμπεριφορά μας βοηθά να αντιδρούμε λειτουργικά στην κριτική ή πίεση που μπορεί να δεχτούμε. Σε μια ρεαλιστική κριτική η διεκδικητική αντίδραση είναι η αποδοχή της χωρίς αυτό-υποβίβαση, χωρίς υπερβολική άμυνα ή ακραία απολογητική συμπεριφορά. Όταν η κριτική που δεχόμαστε είναι άδικη τότε την αντικρούουμε χωρίς να χάσουμε τον αυτό-έλεγχο μας με επιχειρήματα που αποπνέουν σεβασμό προς τον άλλο και τη γνώμη του, ευγένεια αλλά και ταυτόχρονα δυναμισμό.
Η διεκδικητική συμπεριφορά και τα προσωπικά όρια ενισχύουν την κοινωνικότητα του ατόμου, τον καθιστούν δυναμικά παρόντα σε κοινωνικές ή διαπροσωπικές συζητήσεις και δράσεις και τον βοηθούν να εκτιμά περισσότερο τον εαυτό του και τους γύρω του.
Τα παραπάνω, λοιπόν, μας βοηθούν στο να είμαστε ενεργά και λειτουργικά μέλη μιας κοινωνίας. Τι γίνεται όμως με τις εκτός ορίων συμπεριφορές; Όταν δεν υπάρχει σεβασμός προς τα όρια των άλλων; Αυτό είναι κάτι που θα εξετάσουμε στο επόμενο άρθρο που είναι και το τελευταίο μέρος αυτής της τετραλογίας για τα όρια.
Βιβλιογραφία:
- Καλπάκογλου Θ. (1996). «Εκπαίδευση στη Διεκδικητική Συμπεριφορά» Στο βιβλ. Θέματα γνωσιακής και συμπεριφοριστικής θεραπείας, Γ΄ τόμος, επιμ. Μπουλουγούρης, Γ. (28-68) Ελληνικά Γράμματα.
