Καλή Ψυχική υγεία
Αισθάνεσαι πως η επικοινωνία με τον σύντροφό σου χάνεται, διότι όλο και πιο συχνά επικοινωνείτε με μηνύματα. Φωνάζεις στο παιδί σου, ενώ το βλέμμα σου είναι στην οθόνη του tablet. Στη δουλειά συνηθίζεις να επικοινωνείς με τον συνάδελφό σου μέσω του υπολογιστή παρά πρόσωπο με πρόσωπο, λόγω έλλειψης χρόνου, με αποτέλεσμα να χάνεις την άμεση καιευγενική καλημέρα του.
Με λίγα λόγια, σου λείπει η διαδραστικότητα. Ευτυχώς για σένα, ίσως να είναι κάτι προσωρινό. Ωστόσο, έρευνες δείχνουν πως πολλά χάνονται όταν επικοινωνούμε μέσω μηνυμάτων και e-mail, αφού δεν αξιοποιούνται οι αισθήσεις μας. Οι ειδικοί υποστηρίζουν πως στην σύγχρονη κοινωνία, η κοινωνικοποίηση χωρίς τη χρήση των αισθήσεών μας μπορεί να προκαλέσει συναισθήματα μοναξιάς.
“Στις Ηνωμένες Πολιτείες επικρατεί η επιδημία της μοναξιάς,” λέει η Emma Seppälä, διευθύντρια του Ερευνητικό Κέντρου Συμπόνιας και Αλτρουισμού της Ιατρικής Σχολής του Στάνφορντ στη Καλιφόρνια. “Η μοναξιά και η έλλειψη κοινωνικής σύνδεσης σχετίζεται άμεσα με το άγχος, τη κατάθλιψη, καθώς και την δυσκολία να αναρρώσει κανείς από σοβαρές ασθένειες. Συνδέεται, επίσης, με την αντικοινωνική συμπεριφορά, ακόμα και με τις τάσεις αυτοκτονίας.”
Πώς σχετίζονται, όμως, όλα αυτά με την έλλειψη οπτικής επαφής; Πώς σχετίζονται τα παραπάνω προβλήματα με την επικοινωνία που γίνεται μέσω πληκτρολογίου; “Πρέπει να γνωρίζουμε πως η επικοινωνία πραγματοποιείται πρωτίστως μέσω των αισθήσεών μας.” Η πρώτη αλληλεπίδραση αρχίζει από τα μάτια, δηλαδή η συζήτηση ξεκινά με το πρώτο βλέμμα, πριν καν ακόμα ειπωθεί η πρώτη λέξη. Όταν θέλουμε να διαπιστώσουμε τα συναισθήματα του ατόμου που έχουμε απέναντι μας, αν για παράδειγμα είναι θυμωμένος, αναστατωμένος ή λυπημένος, αναζητάμε το βλέμμα του. Όλα τα συναισθήματα που έχουμε “ζωγραφίζονται” κυριολεκτικά στα μάτια μας και απεικονίζουν τη διάθεση μας.
Σε συνέχεια της μελέτης, αποδεικνύεται πως η οπτική επαφή συγχρονίζει σε μεγάλο βαθμό την εγκεφαλική δραστηριότητα των ατόμων που αλληλεπιδρούν, ενώ αποτελεί σημαντική προϋπόθεση για την επιτυχία της προσωπικής επικοινωνίας. “Σ’ αυτή τη μελέτη ανακαλύψαμε πως η αμοιβαία προσοχή των συνομιλητών συγχρονίζει την κίνηση των ματιών/βλεφάρων με την εγκεφαλική δραστηριότητα,” λέει ο Takahiko Koike, βοηθός καθηγητής στην έρευνα του Εθνικού Ινστιτούτου Φυσιολογικών Επιστημών στο Okazaki της Ιαπωνίας. “Παρόλο που δίνεται μεγάλη προσοχή στο τι λέμε δυνατά, στην πραγματικότητα τα περισσότερα κοινωνικά μηνύματα τα παίρνουμε ο ένας από τον άλλον μέσω της αμοιβαίας και ασυνείδητης οπτικής επαφής.” Οι ερευνητές στην συγκεκριμένη έρευνα για να παρατηρήσουν την δραστηριότητα του εγκεφάλου χρησιμοποίησαν τεχνολογία σάρωσης καθώς οι συμμετέχοντες αλληλεπιδρούσαν.
“Υπάρχει κάτι ιδιαίτερο με την αμοιβαία προσοχή,” λέει ο Elliot Berkman, βοηθός καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Όρεγκον στο Γιουτζίν. “Η κοινή προσοχή υφίσταται όταν δύο άνθρωποι κοιτάζουν το ίδιο πράγμα την ίδια στιγμή. Όπως όταν ο δάσκαλος και ο μαθητής βρίσκονται στην ίδια σελίδα.”
Ένα παράδειγμα εκτός εργαστηρίου είναι όταν το παιδί δεν είναι αρκετά μεγάλο για να μιλήσει αλλά μπορεί να ακολουθήσει το βλέμμα του γονιού του και τελικά να κοιτάξουν ταυτόχρονα ένα αντικείμενο. Όταν ο γονιός μαθαίνει στο παιδί του το όνομα ενός παιχνιδιού, πρώτα κοιτάζουν το παιχνίδι από κοινού και μετά το βλέμμα του παιδιού επιστρέφει στο πρόσωπο του γονιού. “Ακριβώς με αυτό το τρόπο μαθαίνουμε τη γλώσσα μας. Τα δυο πρόσωπα συγκεντρώνουν τα βλέμματά τους σε ένα αντικείμενο και στη συνέχεια έρχονται σε οπτική επαφή,” λέει ο Berkman.
Αντίθετα, η πρόκληση για την επίτευξη της κοινής προσοχής μπορεί να επιβραδύνει τη μάθηση και την ανάπτυξη όταν αναφέρεται σε θέματα, όπως ο αυτισμός, ο οποίος χαρακτηρίζεται για τη δυσκολία στη μη-λεκτική και λεκτική επικοινωνία. Αλλά για εκείνους που δεν μπορούν να κοιτάξουν ένα άλλο πρόσωπο – είτε λόγω τύφλωσης είτε λόγω του ότι η επικοινωνία γίνεται μέσω τηλεφώνου – υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι ο εγκεφαλικός συγχρονισμός πραγματοποιείται όταν ακούμε ο ένας τον άλλον, λέει ο Seppälä. “Είμαστε προγραμματισμένοι να καταχωρούμε τους άλλους ανθρώπους με τις αισθήσεις μας. Νομίζω πως αντιμετωπίζουμε πραγματικό πρόβλημα επικοινωνίας όταν η επικοινωνία είναι μόνο λεκτική, όπως μέσω κειμένου ή e-mail.”
Ιδίως για τις νεότερες γενιές, οι ανησυχίες αυξάνονται όσον αφορά την επικοινωνία χωρίς τις αισθήσεις των νέων διότι αντικαθιστά σε μεγάλο βαθμό την παραδοσιακή προσωπική αλληλεπίδραση. Ενώ τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να απαιτούν τη χρήση των αισθήσεων, όπως για παράδειγμα η επικοινωνία με κάμερα, οι ψυχολόγοι λένε πως ακόμα και τέτοιου είδους επικοινωνία είναι ικανή να συμβάλει στην περαιτέρω ανάπτυξη συναισθημάτων απομόνωσης, τα οποία με τη σειρά τους προκαλούν προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως άγχος και κατάθλιψη.
Η συμβουλή του καθηγητή Seppälä: “Όταν βρίσκεσαι με άλλους ανθρώπους, άσε την τεχνολογία στην άκρη. Κοίτα τους. Να είσαι πράγματι μαζί τους, διότι αυτή είναι η ζωή. Η αλληλεπίδραση με το άτομο απέναντί σου και όχι με ένα αντικείμενο.”
Michael O. Schroeder
