Ας Γελάσουμε Λοιπόν!!

Από την Ψυχολόγο του “Θάλπος Καλαμάτας” Εύη Τσικρικού

Το Χιούμορ (αγγλ. humor ή humour) είναι, στη βασική του έννοια, μία ιδιαίτερη μορφή ανθρώπινης επικοινωνίας, που ως στόχο έχει να προκαλέσει το γέλιο (wikipedia). Μπορεί να οριστεί ως μια κατάσταση ευθυμίας του πνεύματος , που συχνά επιδεικνύεται με ένα χαμόγελο ή γέλιο, ως απάντηση στα εξωτερικά ερεθίσματα. Η λέξη «χιούμορ» εμφανίζεται για πρώτη φορά στα δοκίμια του Ιπποκράτη στην «περί των χυμών του σώματος» θεωρία, όπου αναφέρεται πως όταν υπάρχει αρμονική μίξη των χυμών του σώματος, ο άνθρωπος είναι υγιής και με καλή διάθεση.

Όλοι, λίγο πολύ, έχουμε αντιληφθεί, την «δύναμη» με την οποία μας οπλίζει το χιούμορ σε δύσκολες καταστάσεις. Πόσες φορές έχουμε χρησιμοποιήσει το χιούμορ σε μία άβολη στιγμή, σε ένα ατυχές περιστατικό, σε μία αναποδιά κ.ο.κ. Το να προσπαθούμε να δούμε με χιούμορ τα γεγονότα (στο μέτρο του δυνατού φυσικά), μας βοηθάει στην διαχείρισή τους πολύ περισσότερο από το να παραπονιόμαστε για αυτά. Το μεγαλύτερο εμπόδιο για την χρήση του χιούμορ στη ζωή μας είναι ότι δεν καταβάλλουμε ουσιαστική προσπάθεια να αναπτύξουμε μια καλή αίσθηση του χιούμορ. Η λέξη κλειδί είναι η «προσπάθεια», καθώς ενώ σε κάποιους είναι εύκολο να το κάνουν, κάποιοι άλλοι δυσκολεύονται ή και ακόμα αδυνατούν να δουν την χιουμοριστική πλευρά των πραγμάτων. Και αυτό συμβαίνει διότι δεν γεννιόμαστε με χιουμοριστική διάθεση, καθώς δεν είναι έμφυτη αλλά επίκτητη, για την ακρίβεια διαπαιδαγωγούμαστε, ακόμα και σε μεγαλύτερη ηλικία. 

Χρειάζεται όμως μέτρο και σωστό «timing» στην χρήση του, καθώς όπως και το καλύτερο φάρμακο, έτσι και το χιούμορ, εάν δεν χρησιμοποιηθεί σωστά, βλάπτει.

Μάλιστα, η σπουδαιότητα του χιούμορ επιβεβαιώνεται και από την ψυχιατρική βιβλιογραφία, όπου γίνεται αναφορά της χρήσης του, ως αποτελεσματικό «εργαλείο», τόσο στην θεραπευτική αντιμετώπιση της ψυχικής νόσου όσο και στην ψυχοθεραπεία. Αποτελεί διαπροσωπική διαδικασία που διευκολύνει και προάγει την έκφραση και ανταλλαγή ιδεών, (DavidhizarR, BowenM. 1992). Ο ασθενής, «αστειευόμενος», ανακουφίζεται από αισθήματα άγχους, ανασφάλειας ή αμηχανίας. Πολλές φορές χρειάζεται ο θεραπευτής να εκπαιδεύσει τον ασθενή στο να καλλιεργήσει την αίσθηση του χιούμορ και να την «βάλει» στην ζωή του γενικότερα. Διότι, ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τις καθημερινές δυσκολίες και αντιξοότητες της ζωής, έχει καθοριστικό ρόλο στην ψυχολογική αλλά και σωματική μας υγεία.

Το χιούμορ θεωρείται ένας μηχανισμός που μπορεί να μειώσει την πίεση, να βελτιώσει τον αυτοσεβασμό και να μειώσει τα ψυχολογικά συμπτώματα, σχετικά με τα αρνητικά γεγονότα της ζωής. Η αίσθηση του χιούμορ συνδέεται συχνά με τα υψηλότερα  επίπεδα αυτοσεβασμού και με τα χαμηλότερα επίπεδα μοναξιάς και κατάθλιψης. Ο άνθρωπος που έχει θετική ψυχολογία, αποτελούμενη από θετικά και αισιόδοξα συναισθήματα, αναπτύσσει ιδιαίτερες ικανότητες αντιμετώπισης του στρες, μία εκ των οποίων είναι το χιούμορ. Μέσα από αυτό η ψυχολογική κατάσταση του ανθρώπου ενισχύεται θετικά σε σημείο που, πολλές φορές, αυτός ο μηχανισμός να ενεργοποιείται αυτόματα, όταν έρχεται αντιμέτωπος με το στρες.

Ο αυτοσαρκασμός, ως έκφανση του χιούμορ, κατέχει σημαντική θέση στην ψυχοσύνθεση μας και στον τρόπο που διαχειριζόμαστε συμπεριφορές των άλλων απέναντί μας αλλά και την δικής μας συμπεριφορά αντίστοιχα. Η διάθεση των ανθρώπων για αυτοσαρκασμό – ως απόρροια μίας ειλικρινούς διεργασίας ενδοσκοπικής αυτοπαρατήρησης – εμμέσως φανερώνει υψηλό δείκτη ωριμότητας, καθώς αποδεικνύει ότι δεν φοβόμαστε να αναγνωρίσουμε τα όποια μειονεκτήματα μπορεί να έχουμε, με σκοπό φυσικά την αυτό-βελτίωση. Η αυτοπαρατήρηση, η αυτοκριτική, η αυτεπίγνωση δηλαδή και κατ’ επέκταση, ο αυτοσαρκασμός, είναι κάποια από τα πολύτιμα εργαλεία που, παράλληλα με την ψυχική και διανοητική μόρφωση, γίνονται τα μέσα πραγμάτωσης του δυναμικού της προσωπικότητας μας και τα μέσα προόδου και θωράκισής της απέναντι σε κάθε είδους εξωγενών κρίσεων.

Στην περίπτωση όμως που κάποιος αντιλαμβάνεται στον εαυτό του μία ψυχολογική δυσανεξία στην ιδέα του αυτοσαρκασμού, αυτό αποτελεί δείγμα ότι βιώνει την «αυτο-εικόνα» του με προβληματικό τρόπο· ένα πεδίο, που θα του ήταν πολύ ωφέλιμο να ερευνήσει. Όποιος δεν έχει το θάρρος να αυτοσαρκάζεται, να αυτο-εκτίθεται στις διδακτικές συνέπειες των αδυναμιών ή αστοχιών του, κατά πάσα πιθανότητα έχει καλλιεργήσει μία μη-υγιή αυτοπεποίθηση στηριζόμενος σε ψευδής εικόνες του εαυτού του. Μέσα στον ψυχολογικό του καθρέφτη, το είδωλο που έχει δημιουργήσει και θαυμάζει δεν είναι παρά μία αλλοιωμένη πραγματικότητα, κάτι φαντασιακό. (Παπαδόπουλος Ιωάννης, 2016).

Το γέλιο, ως απόρροια της αίσθησης του χιούμορ, είναι ένα σημαντικό όπλο που μας προσφέρεται για βελτίωση της ψυχικής και σωματικής υγείας. Έχει ένα ευρύ φάσμα επιδράσεων στον ανθρώπινο οργανισμό. Ενδυναμώνει την άμυνα, μειώνει τη βουλιμία, μας κάνει πιο ανθεκτικούς στον πόνο, μειώνει την πίεση, ελαττώνει το στρες και βελτιώνει τους μυς. Το γέλιο, το χαμόγελο και η αισιοδοξία συνδέονται με την καλή υγεία του ανθρώπινου οργανισμού εν γένει. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι το χιούμορ διεγείρει το κέντρο ανταμοιβής του εγκεφάλου ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που το κάνει το σεξ και η σοκολάτα. Με τη σειρά του, το κέντρο ανταμοιβής του εγκεφάλου απελευθερώνει τη ντοπαμίνη που είναι χημική ουσία η οποία διεγείρει το μετωπιαίο λοβό του εγκεφάλου στον οποίο διεξάγονται οι πλείστες λειτουργίες σκέψης. Ενώ σε κοινωνικό επίπεδο, το γέλιο και το χιούμορ, δημιουργούν δεσμούς και καλύτερες σχέσεις με άλλους. Βελτιώνοντας την ψυχική διάθεση των άλλων που είναι μαζί μας διαμέσου του γέλιου και του χιούμορ, θα μειώνεται όχι μόνο το δικό τους στρες αλλά και το δικό μας. Έτσι, η ποιότητα των σχέσεων θα βελτιώνεται με πλεονεκτήματα για όλους μας.

Ας γελάσουμε λοιπόν, τόσο με τον εαυτό μας όσο με και με την ζωή γενικότερα… για το καλό μας!

Βιβλιογραφία:

• Abel MH. Humor, stress and coping strategies. Humor: International Journal of Humor studies, 2002, 15: 365-381
• Bennett HJ. Humor in Medicine. SouthMed J, 2003, 96:1257-1261
• Bennett MP, Lengacher C. Humor and Laughter may Influence Health: II. Complementary therapies and humor in a Clinical Population. Alternat Med, 2006, 3: 187-190
• Tugade M, Fredrickson B. Resilient individuals use positive emotions to bounce back from negative emotional experiences. Journal of personality and social psychology, 2004, 86:320
• Παπαδόπουλος Ιωάννης, Ο Αυτοσαρκασμός ως δείκτης ωρίμανσης και, τα σημειολογικά «βελανίδια» των καιρών, http://www.politicaldoubts.com, 22/02/2016
• Σταθαρού Αγγελική, Γαλάτου Χρυσοδήμητρα, Κοτρώτσιου Ευαγγελία, Η χρήση του χιούμορ στην φροντίδα ψυχικά ασθενών, Τριμηνιαίο Επιστημονικό Ηλεκτρονικό του τμήματος Νοσηλευτικής Α΄, Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθηνών.