Αντικοινωνική Διαταραχή της Προσωπικότητας

Από την Ψυχολόγο του «Θάλπος Καλαμάτας», Εύη Τσικρικού

Η Αντικοινωνική Διαταραχή της Προσωπικότητας,- γνωστή και ως «κοινωνιοπάθεια»-  είναι μια ψυχική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από ανευθυνότητα, απουσία ενοχής και μεταμέλειας, καθώς και από  αδιαφορία για τα δικαιώματα και συναισθήματα των άλλων. Τα άτομα με αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας τείνουν να ανταγωνίζονται, να χειραγωγούν ή να αντιμετωπίζουν τους άλλους σκληρότητα ή με έντονη αδιαφορία¹.  Έχουν πλήρη επίγνωση του σωστού και του λάθους, του ηθικού και του ανήθικου, αλλά το συμφέρον τους είναι αυτό που υπερισχύει πάντα. Αυτή η αδυναμία να αντιληφθούν την έννοια της τύψης καθώς και την αξία της ανθρώπινης ζωής, οδηγεί συχνά σε καταχρήσεις, κοινωνική απομόνωση και παράνομες πράξεις.

Πολλές είναι οι περιπτώσεις που τα άτομα που πάσχουν από αυτή την διαταραχή έχουν ως κύριο χαρακτηριστικό τους την γοητεία και την ικανότητα χειραγώγησης. Όπως αναφέρει και η Anne Rule (2000) στο βιβλίο της για την ιστορία του Ted Bundy, «αυτά τα άτομα έχουν την ικανότητα να είναι φαινομενικά υπερβολικά γοητευτικά και κοινωνικά. Μπορούν να είναι ο καλύτερος φίλος ή ο ευχάριστος γείτονας. Λόγω της ικανότητας τους να χειρίζονται τους γύρω τους έχουν την δυνατότητα να μπορούν να μεταμφιέζουν τη διαταραχή τους»².  Αυτές οι προσωπικότητες, που από τη φύση τους έχουν και ηγετικές τάσεις, βρίσκονται πολύ συχνά σε σημαντικές κοινωνικές θέσεις π.χ. πολιτικοί, αστυνομικοί, καθηγητές, διευθυντές πολυεθνικών, άτομα δηλαδή που αποφασίζουν για το μέλλον άλλων ανθρώπων³. 

Στην περίπτωση της «ψυχοπαθητικότητας», κατά κόσμων «ψυχοπάθεια», τα άτομα αυτά έχουν πιο ακραία χαρακτηριστικά όπως το ότι λαμβάνουν ικανοποίηση βασανίζοντας ή ακόμα και αφαιρώντας ζωές ζώων ή και ανθρώπων. Οι ειδικοί του χώρου διαφωνούν για το αν πρόκειται για ξεχωριστή ψυχική διαταραχή ή αν αποτελεί μία εκδοχή της αντικοινωνικής διαταραχής προσωπικότητας. Τις διαχωρίζει μία λεπτή και δυσδιάκριτη γραμμή, και οι διαφορές τους έγκεινται στο ότι οι ψυχοπαθητικοί ασθενείς εμφανίζουν αυξημένη αλαζονεία στις διαπροσωπικές σχέσεις, έχουν ανεπαρκείς συναισθηματικές εμπειρίες, ελλείμματα στη συναισθηματική συνδιαλλαγή και έντονο παρορμητισμό και επικινδυνότητα στη συμπεριφορά τους (Άννα Αποστολίδου)⁴ . Ο Καναδός ψυχολόγος Hare έχει κατασκευάσει την πρώτη κλίμακα για την ψυχοπαθητικότητα «Psychopathy Checklist» (PCL), η οποία έχει αναθεωρηθεί και χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα^5,6.  

Διαγνωστικά κριτήρια αντικοινωνικής διαταραχής της προσωπικότητας⁷ :

•αδυναμία του ατόμου να συμμορφωθεί με τις κοινωνικές σταθερές αναφορικά με σύννομη συμπεριφορά (παραβίαση νόμων)

•εξαπάτηση, π.χ. επανειλημμένα ψέματα, χρήση πλαστών ονομάτων ή εξαπάτηση άλλων ατόμων για προσωπικό κέρδος ή ευχαρίστηση (χειρισμός)

•παρορμητικότητα ή αδυναμία να κάνει σχέδια εκ των προτέρων

•ευερεθιστότητα και επιθετικότητα, όπως φαίνεται από επανειλημμένους καβγάδες ή βιαιοπραγίες

•απερίσκεπτη περιφρόνηση/ αδιαφορία για την ασφάλεια του εαυτού ή των άλλων

•σταθερή ασυνέπεια/ ανευθυνότητα, όπως π.χ. επανειλημμένη αδυναμία να διατηρήσει σταθερή εργασιακή συμπεριφορά ή να εκπληρώσει οικονομικές υποχρεώσεις

•έλλειψη τύψεων/ συνείδησης, όπως φαίνεται από το ότι το άτομο είναι αδιάφορο ή εκλογικεύει το ότι πλήγωσε, κακομεταχειρίστηκε ή έκλεψε από κάποιον άλλον

Η θεραπεία των ασθενών αυτών είναι εξαιρετικά δύσκολη λόγω της πολύ χαμηλής ή πλήρης απουσίας ικανότητας για μεταμέλεια. Τα άτομα αυτά συνήθως στερούνται επαρκής κινητοποίησης για θεραπεία και δεν αντιλαμβάνονται το κόστος που συνδέεται με τις αντικοινωνικές τους πράξεις⁸.  Συνήθως προσποιούνται ότι έχουν τύψεις από το να δεσμευτούν πραγματικά να αλλάξουν, και χρησιμοποιούν την γοητεία τους για να χειραγωγήσουν κατά την διάρκεια της θεραπείας. Εάν κάποιοι μπορούν να περιορίσουν την ανεξέλεγκτη συμπεριφορά των ατόμων αυτών, είναι ο στενός οικογενειακός κύκλος, και αυτό μέσα από αυστηρή οριοθέτηση και σημαντικό περιορισμό των προνομίων του μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο. 

Όσον αφορά την «ψυχοπαθητικότητα», το μεγαλύτερο μέρος της ψυχιατρικής κοινότητας θεωρεί την ψυχοπάθεια ανίατη πάθηση, που ίσως με πρώιμη παρέμβαση στην παιδική ηλικία μπορεί να ελεγχθεί, με αποτέλεσμα ο μόνος τρόπος ελέγχου και αποτροπής τους από το να βλάψουν άλλους, είναι οι ειδικές φυλακές.

 

Βιβλιογραφία:

1.Mayo Clinic Staff (2 April 2016). “Overview- Antisocial personality disorder”. Mayo Clinic. Retrieved 12 April 2016.

2.Anna Rule. The Stranger Beside Me. New York: W. W. Norton. 1980. 350pp. An     updated edition released in 2000

3.https://www.e-psychology.gr/personality/620-aspd-antikoinonikh-diatarahi-prosopikothtas.html

4.https://www.psychologynow.gr/psychic-health/psychopathology/4280-antikoinoniki-diataraxi-prosopikotitas.html

5.Hare, R. D. (1996). Psychopathy: A clinical construct whose time has come. Criminal Justice and Behavior, 23, 25-54.

6.”Hare Psychopathy Checklist”. Encyclopedia of Mental Disorders. Retrieved September 4, 2013.

7.American Psychiatric Association (2000). “Diagnostic criteria for 301.7 Antisocial Personality Disorder”. BehaveNet. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition, Text Revision. Retrieved 8 July 2013.

8.Gabbard, Glen O., Gunderson John G. (2000) Psychotherapy for Personality Disorders. First Edition. American Psychiatric Publishing. ISBN 978-0-88048-273-8.

 

Photo credit : Hailey Kean