Το Σύμπλεγμα της Ηλέκτρας

από την κοινωνική λειτουργό του “Θάλπος Αττικής” Μαρίνα Νικολάου

Ο Carl Jung ήταν εκείνος που θεμελίωσε μία από τις γνωστότερες θεωρίες για την ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη των κοριτσιών, το σύμπλεγμα της Ηλέκτρας και διαφοροποιήθηκε από τον Freud που χρησιμοποιούσε το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα και για τα αγόρια και για τα κορίτσια. Και στις δύο περιπτώσεις στο επίκεντρο βρίσκεται η κτητική σχέση του παιδιού με τον γονέα του αντίθετου φύλου.

Το σύμπλεγμα της Ηλέκτρας δεν είναι τόσο ευρέως διαδεδομένο στο ευρύ κοινό και αποδεκτό στην επιστημονική κοινότητα, μιας και δεν έχει συμπεριληφθεί ως επίσημη διάγνωση στο DSM-5 (Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών). Πιστεύεται ότι λαμβάνει χώρα στο φαλλικό στάδιο της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης (στάδια κατά Freud), ηλικίας 3 έως 6 ετών ⁽¹⁾.

Ο Φρόιντ περιέγραψε το γυναικείο σύμπλεγμα του Οιδίποδα, ως λαχτάρα της κόρης για τον πατέρα της και ανταγωνισμό με τη μητέρα της. Η κόρη έχει μια ασυνείδητη επιθυμία να αντικαταστήσει τη μητέρα της ως σεξουαλικό σύντροφο του πατέρα της, οδηγώντας έτσι σε έναν ανταγωνισμό μεταξύ κόρης και μητέρας. Τελικά, αυτή η δυσαρέσκεια οδηγεί την κόρη να ταυτιστεί με τη μητέρα της και να ενσωματώσει πολλά από τα ίδια χαρακτηριστικά προσωπικότητας στο εγώ της (στάδιο μίμησης). Αυτή η διαδικασία επιτρέπει επίσης στην κόρη να εσωτερικεύσει την ηθική της μητέρας της στο υπερ-εγώ της, το οποίο τελικά την κατευθύνει να ακολουθήσει τους κανόνες των γονιών της και της κοινωνίας.

Αναζητώντας κανείς πληροφορίες στο διαδίκτυο για την συγκεκριμένη θεματολογία, θα παρατηρήσει ότι το περιεχόμενο των άρθρων είναι αρκετά συγκεκριμένο και κοινό, με αναφορές στην ιστορική αναδρομή και άλλα παρόμοια ενώ δεν υπάρχουν αρκετές αναφορές στο σήμερα.

Ενδιαφέρον προκαλεί μία δημοσίευση του 2015 όπου προκύπτει ότι οι ιδέες του Φρόιντ σχετικά με την ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη έχουν επικριθεί ως ξεπερασμένες επειδή βασίζονται σε ρόλους φύλου αιώνων. Στην ίδια δημοσίευση αναφέρεται ότι η έννοια του «φθόνου του πέους» (κύριο χαρακτηριστικό του συμπλέγματος) έχει θεωρηθεί ως σεξιστική. Τα συμπλέγματα Οιδίποδα και Ηλέκτρα υποδηλώνουν επίσης ότι ένα παιδί χρειάζεται δύο γονείς (μια μητέρα και έναν πατέρα) για να αναπτυχθεί σωστά, κάτι που επίσης μπορεί να θεωρηθεί ως στερεοτυπικό στη σύγχρονη κοινωνία ⁽²⁾.

Σήμερα οι περισσότεροι επαγγελματίες ψυχικής υγείας αμφισβητούν το σύμπλεγμα  της Ηλέκτρας.

Ο ρόλος του ζευγαριού

Συνοψίζοντας, αξίζει να σταθούμε σε έναν πολύ σημαντικό ρόλο, ο οποίος κατέχει ιδιαίτερη θέση σε αυτή τη σχέση και είναι ο ρόλος του ζευγαριού, ο οποίος επηρεάζει όχι μόνο τη σχέση μητέρα – κόρης αλλά όλες τις υπόλοιπές σχέσεις της τελευταίας και στη μετέπειτα κοινωνική ζωή.

Εάν η σχέση μεταξύ των γονέων είναι αρκετά καλή και στέκονται σταθερά με αυτογνωσία και επίγνωση των δικών τους προσωπικών θεμάτων και τα αφήνουν εκτός της σχέση τους με τα παιδιά τους, αν θέτουν τα όρια με αγάπη τότε και το στάδιο της ζήλιας και του ανταγωνισμού μεταξύ μητέρας και κόρης θα είναι πιο ήπιο και ισορροπημένο.

Εάν ανησυχείτε για τη διανοητική ή σεξουαλική ανάπτυξη του παιδιού σας, απευθυνθείτε σε έναν επαγγελματία υγείας, όπως έναν γιατρό ή έναν παιδοψυχολόγο. Μπορούν να σας βοηθήσουν να σας καθοδηγήσουν με τρόπο που μπορεί να διευθετήσει τις ανησυχίες σας χωρίς να μένετε σε θεωρίες.

Βιβλιογραφία:

Wikipedia: «Αναπτυξιακή ψυχολογία», «Freud Sigmund»

https://www.verywellmind.com/what-is-the-electra-complex-2795170

Photo by Paweł L. from Pexels