Αιθουσαία Αίσθηση: Η έκτη άγνωστη αίσθηση

από την εργοθεραπεύτρια του “Θάλπος Αττικής” Βασιλική Μωραΐτη

Οι περισσότεροι από εμάς σίγουρα γνωρίζουμε ήδη από τα πρώτα σχολικά χρόνια για τις πέντε αισθήσεις: όραση, αφή, όσφρηση, ακοή και γεύση. Οι αισθήσεις είναι εύκολα αντιληπτές καθώς τις χρησιμοποιούμε καθημερινά κατά την αλληλεπίδραση μας με το περιβάλλον. Ωστόσο υπάρχουν δύο ακόμα αισθητηριακά συστήματα τα οποία, αν και λιγότερο αντιληπτά, είναι επίσης πολύ σημαντικά για την προσαρμογή και την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον. Τα δύο αυτά συστήματα αφορούν το αιθουσαίο και το ιδιοδεκτικό σύστημα και τις αντίστοιχες αισθήσεις, ωστόσο στο παρόν άρθρο θα επικεντρωθούμε στη λειτουργία του αιθουσαίου συστήματος.

Η αιθουσαία αίσθηση είναι το πρώτο πλήρως λειτουργικό αισθητήριο σύστημα που αναπτύσσεται στον άνθρωπο. Αρχίζει να αναπτύσσεται στη μήτρα μόλις δύο μήνες μετά τη σύλληψη ενώ σχηματίζεται πλήρως περίπου στους πέντε μήνες κύησης. Είναι υπεύθυνη για την ισορροπία, την θέση της κεφαλής και γενικότερα μας παρέχει πληροφορίες για την θέση μας σε σχέση με την επιφάνεια της γης και την βαρύτητα. Οι αισθητήριοι υποδοχείς του αιθουσαίου βρίσκονται στο έσω αυτί και παρέχουν πληροφορίες στον εγκέφαλο, οι οποίες ερμηνεύονται με τέτοιο τρόπο ώστε να παραχθεί μια προσαρμοστική αντίδραση ή κίνηση στο περιβάλλον. Με απλά λόγια, μέσω της αιθουσαίας αίσθησης μπορούμε να γνωρίζουμε εάν είμαστε όρθιοι ή ξαπλωμένοι, εάν περπατάμε ή πέφτουμε καθώς και προς ποια κατεύθυνση πάμε ή με ποια ταχύτητα. Μερικά καθημερινά παραδείγματα στα οποία συμμετέχει το αιθουσαίο μας σύστημα είναι: το κατέβασμα της σκάλας, η οδήγηση μηχανής και ποδηλάτου, το κατέβασμα της τσουλήθρας και φυσικά η ίδια η βάδιση μας.

Ακόμη το αιθουσαίο μας σύστημα επιτελεί ρυθμιστικό ρόλο σε σχέση με τα υπόλοιπα αισθητηριακά συστήματα (πχ απτικό, οπτικό, ακουστικό) και η σωστή λειτουργία του είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την σωστή ερμηνεία των ερεθισμάτων. Για παράδειγμα η όραση είναι άμεσα συνδεδεμένη με το αιθουσαίο σύστημα. Όταν βρισκόμαστε σε κίνηση και κοιτάμε κάτι, τα μάτια μας μπορούν να εστιάσουν, να κινηθούν και να διακρίνουν αντικείμενα στο περιβάλλον. Έτσι η ικανότητα ανάγνωσης και αντιγραφής στο σχολείο, σχετίζονται άμεσα με την λειτουργία του αιθουσαίου συστήματος.

Στην περίπτωση που το αιθουσαίο σύστημα ενός παιδιού δεν λειτουργεί όπως αναμένεται, το παιδί μπορεί να υποανταποκρίνεται ή να είναι υπερευαίσθητο σε κάθε κίνηση του. Για παράδειγμα στα παιδιά με υποευαίσθητο αιθουσαίο σύστημα, μπορεί να παρατηρήσουμε μια έντονη κινητικότητα με χαρακτηριστικά το έντονο χοροπηδητό, το κρέμασμα ανάποδα κτλ. Μέσω αυτής της έντονης κινητικής δραστηριοποίησης τα παιδιά επιδιώκουν να διεγείρουν το αιθουσαίο τους σύστημα με στόχο να αντιληφθούν αλλαγές στην ισορροπία τους. Αντίθετα, τα παιδιά με υπερευαίσθητο αιθουσαίο εμφανίζουν μια εντελώς διαφορετική κινητική εικόνα. Συχνά αποφεύγουν δραστηριότητες που απαιτούν κίνηση, όπως το παιχνίδι στην παιδική χαρά, το ανέβασμα και κατέβασμα σκάλας ή ακόμα και το να βρίσκονται ως επιβάτες σε κινούμενα οχήματα. Η ανασφάλεια αυτή στην κίνηση έχει ως αποτέλεσμα τις δυσκολίες στον συντονισμό των κινήσεων, τον κινητικό σχεδιασμό, το χιασμό της μέσης γραμμής ή ακόμα και στοματοκινητικές δυσκολίες.

Σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικό να ενθαρρύνουμε την κινητική δραστηριότητα των παιδιών παρέχοντας τους ευκαιρίες για την ανάπτυξη του αιθουσαίου τους συστήματος. Αντίστοιχα, εάν αντιληφθούμε δυσκολίες και φόβους που σχετίζονται με την κίνηση του παιδιού, χρειάζεται να δείξουμε σεβασμό προς το παιδί και φυσικά αν μας προκαλέσει ανησυχία να μη διστάσουμε να απευθυνθούμε σε κάποιον ειδικό.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Οι… άγνωστες αισθήσεις (Μέρος 1) : Αιθουσαία αίσθηση — Upbility GR

The SEVEN Senses and How Parents Can Support Vestibular Development – Crème de la Crème (cremedelacreme.com)