“Εργασιακός Εκφοβισμός”

από την εθελόντρια ψυχολόγο του «Θάλπος» Αναστασία Τούντα

Όλοι γνωρίζουμε για τον σχολικό εκφοβισμό. Δυστυχώς το bullying δεν σταματάει με το πέρας της σχολικής εκπαίδευσης και είναι δυνατόν να μας ακολουθεί στην ενήλικη ζωή μας, ακόμα και στον χώρο εργασίας μας.

Ο εργασιακός εκφοβισμός είναι μια μορφή ψυχολογικής βίας. Οι Namie και Namie (2009) καθόρισαν τα ακόλουθα κριτήρια για να αποτελεί μια αρνητική συμπεριφορά εκφοβισμό: ένα μοτίβο επαναλαμβανόμενης συμπεριφοράς και κακομεταχείρισης, η οποία απειλεί την υγεία ενός ή περισσότερων συναδέλφων και αποτρέπει τον στόχο της επίθεσης από το να φέρει εις πέρας την εργασία του. Η κακομεταχείριση περιλαμβάνει απειλές, λεκτική κακοποίηση, ταπείνωση ή σαμποτάζ. Ειδικότερα, άλλες συμπεριφορές που απαντώνται είναι η γελοιοποίηση μπροστά στους άλλους, τα ψέμματα, η απομόνωση και η κατ’εξακολούθηση κριτική χωρίς λόγο (Kohut, 2008). Αυτή η επιθετικότητα μπορεί να προκαλέσει στους εργαζόμενους αισθήματα επιφυλακτικότητας, άγχους, φόβου, ανημπόριας, ανεπάρκειας και ντροπής (Kohut, 2008).

Οι Clark και Ritter (2018) δίνουν τα εξής παραδείγματα κακοποιητικών συμπεριφορών:

1. Χρήση υβριστικής, απειλητικής και ασεβούς γλώσσας, όπως και κάθε μορφή λεκτικής κακοποίησης.
2. Σχόλια που αποσκοπούν στο να υποβιβάσουν και να εξευτελίσουν, όπως προσβολές ή βρισιές.
3. Σκληρή κριτική παρουσία άλλων εργαζομένων.
4. Σχόλια τα οποία έχουν αρνητική επίδραση στην εργασιακή απόδοση.
5. Συμπεριφορά που ελαττώνει την ψυχολογική ασφάλεια,παραδείγματος χάριν: παρακράτηση ζωτικών πληροφοριών σχετικά με την εργασία, άρνηση στο να απαντήσουν σε ερωτήσεις ή να προσφέρουν βοήθεια.
6. Συχνές αναθέσεις δυσμενών ή παράλογων έργων.
7. Αντίποινα εναντίον όσων κάνουν αναφορά.
8. Κατάχρηση εξουσίας ώστε να υποβαθμίσουν κάποιον.
9. Σκόπιμος αποκλεισμός ατόμων από meetings ή δραστηριότητες στις οποίες θα έπρεπε να συμμετέχουν.
10. Αποφυγή, αποκλεισμός, περιθωριοποίηση ή silent treatment.
11. Προσωπικές επιθέσεις ή απειλητικά σχόλια.
12. Το να στήνουν κάποιον να αποτύχει.
13. Το να μη παρέχουν σημαντικές πληροφορίες σχετικά με την εργασία.
14. Προσβολές σχετικά με τη φυλή, την εθνικότητα, τη σεξουαλικότητα, το φύλο ή τη θρησκεία.
15. Η κυκλοφορία προσωπικής αλληλογραφίας (emails, μηνύματα) χωρίς άδεια.
16.  Αγενείς μη λεκτικές συμπεριφορές ή/και χειρονομίες (για παράδειγμα: στραβοκοίταγμα, γελάκια, να δείχνουν με το δάχτυλο, επίμονο κοίταγμα).
17. Να παίρνουν τα εύσημα για τη δουλειά άλλου.
18. Διάδοση κουτσομπολιού ή φήμης.
19. Να διακόπτουν.
20. Να λένε προσωπικά αστεία για έναν συνάδελφο (Bartlett & Bartlett, 2011).
21. Χειραγώγηση (Bartlett & Bartlett, 2011).

Πώς μπορούμε να σταματήσουμε τον εκφοβισμό στην εργασία;

1. Η ασφάλεια έρχεται πρώτη.

Πάρτε απόσταση, διατηρήστε την ψυχραιμία σας, πάρτε βαθιές ανάσες και αποφύγετε να αντιδράσετε συναισθηματικά. Αντίθετα, ανταποκριθείτε ενσυνείδητα. Μην είστε αμυντικοί και εξασκείστε την ενσυναίσθηση σας. Βρείτε στήριγμα στην αυτοπεποίθηση σας και αναζητήστε υποστήριξη.

1. Πείτε κάτι στο άτομο που σας ασκεί τον εκφοβισμό και καταγράψτε το. Μιλήστε χρησιμοποιώντας το “εγώ” για να εκφράσετε τα συναισθήματα σας δείχνοντας παράλληλα σεβασμό στον εαυτό και στους άλλους, με επαγγελματικό και σταθερό τόνο. Να είστε άμεσοι και όχι παθητικοί ή επιθετικοί όταν θέτετε τα όρια σας. Για παράδειγμα: «Δεν νιώθω άνετα με τον τόνο αυτής της συζήτησης. Αν δεν μπορούμε και οι δύο να μιλήσουμε άνετα, θα χρειαστεί να τερματίσω αυτήν τη συζήτηση.»

Σημειώστε το τι ειπώθηκε σε ένα χαρτί ή στείλτε το μέσω email στον εαυτό σας, ώστε να έχετε τον ακριβή χρόνο του συμβάντος για να κάνετε επίσημη αναφορά σε περίπτωση που επαναληφθεί το γεγονός. Μείνετε στα ακριβή γεγονότα. 

1. Μιλήστε σε κάποιον και καταθέστε αναφορά.

Μιλήστε στον προϊστάμενο/η σας. Αν ο/η προϊστάμενος/η σας είναι το άτομο που σας ασκεί τον εκφοβισμό, μιλήστε στο άτομο που βρίσκεται στην ανώτερη από εκείνον/η θέση. Αν νιώθετε άνετα, μιλήστε  με το HR. Αν όχι, απευθυνθείτε σε έναν έμπιστο μέντορα ή συνάδελφο με έμπιστο επόπτη υψηλότερα στον οργανισμό. Κάποιοι φορείς επιτρέπουν ανώνυμη αναφορά για εκφοβισμό ή παρενόχληση στον χώρο της εργασίας, οπότε κοιτάξτε την πολιτική της εταιρείας σας.

1. Αυτοφροντίδα.

• Αναζητήστε ψυχοθεραπεία ή συμβουλευτική για να ανακάμψετε από τις βλαβερές επιπτώσεις του εργασιακού εκφοβισμού.

• Καλλιεργήστε την πνευματική σας ηρεμία και την συναισθηματική ευφυϊα με την εξάσκηση ενσυνειδητότητας. Παραδείγματος χάριν: διαλογισμός, βαθιές αναπνοές, γιόγκα. Έρευνες δείχνουν ότι η πνευματική και σωματική υγεία συμβάλλουν στην καλύτερη διαχείριση του στρες και στη μειωμένη συναισθηματική αντιδραστικότητα.

• Δημιουργήστε ένα δίκτυο υποστήριξης στη δουλειά, ύστερα από αναζήτηση ομοϊδεατών συναδέλφων και αξιόπιστου μέντορα.

• Αναζητήστε νομική υπεράσπιση.

1. Γίνετε πιο ενεργός παρευρισκόμενος σε κατάστασεις εκφοβισμού. Δείτε το σχετικό άρθρο εδώ. Μπορείτε να πείτε κάτι εκείνη τη στιγμή μπροστά σε όλους, ιδιωτικά είτε στο θύμα είτε στο νταή και τέλος, μπορείτε να μιλήστε στον υπέθυνο ή στον HR.

Όπως είπε και ο Desmond Tutu, «Αν είσαι ουδέτερος σε καταστάσεις αδικίας, έχεις επιλέξει την πλευρά του καταπιεστή. Αν ένας ελέφαντας έχει το πόδι του στην ουρά ενός ποντικιού και πεις ότι είσαι ουδέτερος, το ποντίκι δεν θα εκτιμήσει ουδετερότητα.»